پرسش نامه اعتیاد به بازی های برخط (آنلاین)

اشاره

بازی‌های آنلاین از انواع بازی‌های اینترنتی هستند که با توجه به افزایش آشنایی مردم و به‌ویژه قشر جوان با اینترنت، افزایش سرعت اینترنت و همچنین وجود راه‌های اتصال پرسرعت و بی‌سیم، فراگیر شده‌اند. این‌گونه بازی‌ها را می‌توان به دو دسته تقسیم کرد:

1. بازی‌های انفرادی: بازی‌هایی که به‌صورت یک نفره انجام می‌شوند؛ به این ترتیب که کاربر وارد سایت مورد نظر می‌شود و بازی مورد نظر خود را انجام می‌دهد.

2. بازی‌های چندنفره: این بازی‌ها به‌صورت گروهی و چندنفره انجام می‌گیرند و بازی فرد بر رقیب او تأثیر می‌گذارد. درواقع، بازی‌های آنلاین چندنفره می‌توانند فضای مجازی را بین مناطق جغرافیایی مختلف ایجاد کنند و از این طریق، کاربران کشورهای مختلف با داشتن خطوط اینترنت می‌توانند با یکدیگر رقابت کنند (کاس¹، و گریفیتس2، 2012، به نقل از زندی‌پیام، داودی، و مهرابی‌زاده هنرمند، 1394).

اعتیاد به بازی‌های آنلاین، رفتاری وسواسی، افراطی، غیرقابل کنترل و از لحاظ جسمانی و روانی، مخرب در نظر گرفته شده است. بنابراین، اعتیاد به این بازی‌ها را می‌توان به این صورت تعریف کرد:

استفاده افراطی و تکانشی از بازی‌های آنلاین، به صورتی که به مشکلات اجتماعی و عاطفی منجر گردد و با وجود این مشکلات، فرد نتواند استفاده افراطی خود از بازی را کنترل کند (گریفیتس، 2010، به نقل از زندی‌پیام و همکاران، 1394).

پرسش‌نامه اعتیاد به بازی‌های آنلاین (POGO)

پرسش‌نامه اعتیاد به بازی‌های آنلاین⁶ شامل 26 ماده است و در زمینه مشکلات مرتبط با استفاده از این‌گونه بازی‌ها طراحی شده است. دیمیترویچ⁷ و همکاران (2012) برای ساخت این پرسش‌نامه ابتدا با مطالعه جامع ادبیات پژوهشی منتشر شده در پایگاه‌های اطلاعاتی و مصاحبه با بازیکنان، فهرستی 42 ماده‌ای را تدوین کردند که البته پس از اجرای این فهرست روی 15 بازیکن حرفه‌ای و نظرخواهی از آن‌ها، این فهرست به 32 ماده کاهش یافت. در نهایت نیز پس از حذف سؤال‌های تکراری، 26 ماده برای استفاده در تحلیل عاملی انتخاب شدند. پس از انجام تحلیل عاملی اکتشافی⁸ و تأییدی⁹، 18 ماده مورد تأیید قرار گرفتند که در قالب 6 عامل، نسخه نهایی این پرسش‌نامه را تشکیل دادند. هر ماده این مقیاس در یک طیف پنج درجه‌ای از «هرگز» تا «همیشه» نمره‌گذاری می‌شود. نمره بالاتر در این پرسش‌نامه نشان‌دهنده سطوح بالای اعتیاد به بازی‌های رایانه‌ای است.

از جمله عوامل مهم در تعریف اعتیاد به بازی‌های آنلاین می‌توان به مواردی همچون بازی کردن بیش از 4 ساعت در روز یا 30 ساعت در هفته، نمره بالاتر از 50 در مقیاس اعتیاد اینترنتی، تحریک‌پذیری، پرخاشگری و اضطراب در زمان اجبار برای توقف بازی‌های آنلاین، اختلالات رفتاری، مشکلات اقتصادی و اختلال در روند منظم زندگی به علت استفاده افراطی از بازی‌های آنلاین، الگوی نامنظم زندگی به سبب اختلال در ریتم روزانه (خوابیدن در روز و بازی کردن در شب، وعده‌های غذایی نامنظم، ناتوانی در حفظ بهداشت شخصی، فرار از مدرسه و از دست دادن شغل اشاره کرد

هنجاریابی در ایران

نظری، امینی‌منش، مرادی، و فرزاد (1394) در پژوهش خود، ویژگی‌های روان‌سنجی¹⁰ پرسش‌نامه اعتیاد به بازی‌های آنلاین را بررسی کرده‌اند. نمونه‌ این پژوهش شامل 360 نفر از نوجوانان 12 تا 18 ساله پسر شهر تهران (با میانگین سنی 54/15 سال) بودند که به روش نمونه‌گیری خوشه‌ای چند مرحله‌ای انتخاب شدند. به منظور بررسی روایی سازه¹¹ پرسش‌نامه، از روش تحلیل عاملی اکتشافی با شیوه تحلیل مؤلفه‌های اصلی¹² و چرخش واریماکس¹³ استفاده شده است. نتایج نشان داد که 17 ماده این پرسش‌نامه بار عاملی مناسبی دارند و در قالب 5 عامل، که در مجموع 54 درصد واریانس کل را تبیین می‌کنند، قرار گرفته‌اند. مؤلفه‌های استخراج شده به ترتیب مشغولیت ذهنی، غرق شدن در بازی، کناره‌گیری، استفاده بیش از حد، و انزوای اجتماعی نام‌گذاری شدند. اجرای هم‌زمان خرده‌مقیاس‌های اضطراب و افسردگی 14DASS و مقیاس عزت‌نفس روزنبرگ¹⁵ و به دست آمدن ضرایب همبستگی معنادار (P<0/01) نشان‌دهنده روایی ملاکی¹⁶ برای پرسش‌نامه در نمونه و جامعه پژوهش می‌باشد. برای بررسی اعتبار¹⁷ پرسش‌نامه در دو بخش همسانی درونی1⁸ و پایایی¹⁹، از ضریب آلفای کرونباخ²⁰ و بازآزمایی²¹ با فاصله زمانی یک هفته استفاده شده است. آلفای کرونباخ 60/0 تا 86/0 برای مؤلفه‌ها و 85/0 برای کل پرسش‌نامه و همچنین ضریب همبستگی 81/0 بین نمره‌های دو نوبت اجرا معرف اعتبار قابل قبول نتایج حاصل از اجرای پرسش‌نامه در این پژوهش است.

پی‌نوشت‌ها

1. Kuss, D.

2. Griffiths, M.

3. Han, D. H.

4. Hwang, J. W.

5. Renshaw, P. F.

6. Problematic Online Gaming Questionnaire (POGO)

7. Demetrovics, Z.

8. exploratory factor analysis (EFA)

9. confirmatory factor analysis (CFA)

10. Psychometric properties

11. construct validity

12. principle components (PC)

13. varimax rotation

14. Depression Anxiety Stress Scales (DASS)

15. Rosenberg self-esteem scale

16. criterion-referenced validity

17. reliability

18. internal consistency

19. stability

20. Cronbach's Coefficient Alpha

21. test-retest

منابع

1. زندی‌پیام، آرش؛ داودی، ایران؛ و مهرابی‌زاده هنرمند، مهناز. (1394). هنجاریابی و بررسی ویژگی‌های روان‌سنجی نسخه فارسی پرسش‌نامه اعتیاد به بازی‌های آنلاین. مجله روان‌پزشکی و روان‌شناسی بالینی ایران. سال بیست و یکم (شماره 4، پیاپی 83): 361 ـ 351.

2. زندی‌پیام، آرش؛ داودی، ایران؛ و مهرابی‌زاده هنرمند، مهناز. (1395). رابطه اجتناب تجربه‌ای، جوّ عاطفی خانواده و خودکنترلی با اعتیاد به بازی‌های آنلاین در دانشجویان دانشگاه شهید چمران اهواز. مجله آموزش و سلامت جامعه. سال سوم (شماره 1): 33 ـ 25.

3. نظری، علی محمد؛ امینی‌‌منش، سجاد؛ مرادی، علیرضا؛ و فرزاد، ولی‌الله. (1394). هنجاریابی پرسش‌نامه اعتیاد به بازی‌های آنلاین. مجله دانشگاه علوم‌پزشکی سبزوار. سال بیست و دوم (شماره 4، پیاپی 81): 611 ـ 603.

4. Demetrovics, Z., Urbán, R., Nagygyörgy, K., Farkas, J., Griffiths, M. D., Pápay, O., Kökönyei, G., Felvinczi, K., & Oláh. A. The development of the Problematic Online Gaming Questionnaire (POGQ). PloS One. 7(5): 1-9.