دستور جلسه
الف ) ارائه بازخورد درباره‌ی فعالیت‌های ماه مهر
ب ) بحث و تبادل نظر در مورد بخش مهارت‌ها از کتاب راهنمای معلم
پ ) تهیه برنامه درسی ماه آبان
ت ) تهیه جدول طولی زمان، تغییر و تداوم
جلسات والدین، پایان مهر
توافق شد، از اهمیت این درس و ریز مطالب
آموزشی آن و روش تدریس برای والدین صحبت شود. زیرا جلب کمک والدین کمک زیادی به
درونی شدن مطالب و کسب مهارت‌ها در دانش‌آموزان می‌کند. همچنین، به والدین دانش‌آموزانی که در ارتباط‌گیری، کار گروهی و مشارکت در آموزش به
کمک نیاز دارند، راهکارهای لازم ارائه شود.
ارائه‌ى بازخورد درباره آموزش ماه مهر
پایه سوم
در جلسه‌ی دوم، قبل از گفت‌وگو درباره‌ی موضوع درسی، مواردی که قرار بود تا
پایان سال در این کتاب آموزش داده شوند (ما کی هستیم؟ در حال حاضر چه ویژگی‌هایی داریم؟ در گذشته چه ویژگی‌هایی داشتیم و در آینده احتمالاً چه
ویژگی‌هایی خواهیم داشت؟ خانواده‌ی ما، مدرسه‌ی ما و محله‌ی ما چه ویژگی‌هایی دارند و روابط ما با دیگران چگونه
است؟)، برای دانش‌آموزان توضیح داده شدند.
انجام فعالیت‌های کلاسی به‌طور انفرادی آغاز و در جلسات بعدی به
شکل گروه‌های دو نفری انتخابی خود
دانش‌آموزان انجام شد. علاوه بر
شناسنامه، پاسپورت، کارت ملی، گواهی‌نامه‌ی رانندگی، کارت ماشین و گواهی‌نامه‌ی پایان خدمت هم، همراه با توضیح، به
دانش‌آموزان نشان داده شدند.
پایه چهارم
مباحث کل کتاب (جایی که زندگی می‌کنیم، از محله تا کشورمان) و روابطی که
با هم داریم (طبیعت کشورمان و گذشته‌ی مردمی که در این کشور
زندگی کرده‌اند)، توضیح داده شد. در
شروع هر جلسه به موضوع جلسه‌ی قبلی اشاره شد. فعالیت‌های کلاسی، تا جایی که ممکن بود، در
گروه‌های دو و سه نفری انتخابی
خود دانش‌آموزان انجام شد. در پایان هر درس، سه نمونه کاربرگ (بسیار خوب،
خوب و متوسط) روی تخته‌ی کلاس نصب شد تا امکان
مقایسه و قضاوت برای دانش‌آموزان فراهم و انگیزه‌ی لازم برای انجام بهتر کاربرگ‌ها ایجاد شــود. بازدید از محله به
عهــده‌ی والدین گذاشته شد و برنامه‌ی بازدید از شهرداری ناحیه با همکاری دو
تن از اولیا هماهنگ و انجام شد.
پایه پنجم
بیان مطالب کتاب (شناخت بیشتر خودمان،
کشورمان، همسایه‌های ایران، کره‌ی زمین و تاریخ مردمانی که در گذشته در
این کشور زندگی کرده‌اند) انجام شد. گفت‌وگوهای کلاسی به تدریج منظم‌تر شدند.
طرح خبرنامه و شورای کلاسی، با اطلاعاتی
که از همکار پایه‌ی ششم گرفتیم، اجرا شد. به
دانش‌آموزان گفته شد این کاری است
که دانش‌آموزان کلاس ششم انجام می‌دهند و ما هم امتحان می‌کنیم تا ببینیم می‌توانیم آن را اجرا کنیم یا نه. همکاری
دانش‌آموزان خوب بود.
پایه ششم
در جلسه‌ی توضیح محتوای کتاب، موارد درسی
(خودمان و دوستانمان و روابط ما با آن‌ها،
کشورمان و منابع آن، بخشی از تاریخ مردمانی که در این کشور زندگی کرده‌اند) گفته شدند. با این توضیح که بعضی
اتفاقات برای مردم یک کشور یا کل جهان مهم است و باعث می‌شود هر سال در همان روز آن را به یاد
بیاورند؛ مثل تولد شما که برای خانواده و دوستانتان مهم است. آخر هر هفته که خبرها
شنیده و در سررسید ثبت می‌شدند، مناسبت‌ها و روزهای هفته هم با توضیح کوتاهی
برای دانش‌آموزان گفته می‌شدند.
بحث و تبادل نظر در مورد بخش مهارت‌ها از کتاب راهنماى معلم
در برنامه‌ی درسی مطالعات اجتماعی، فرایند کاوشگری
محیطی و اجتماعی، و پرورش مهارت‌ها در قالب پنج حوزه صورت می‌گیرد که عبارت‌اند از:
1. کاوش و بررسی
در این حوزه، مهارت‌های زیر پرورش می‌یابند: تفکر، طرح سؤالات روشن و واضح درباره‌ی موضوعات محیطی و اجتماعی، شناسایی
موضوع، شناسایی منابع اطلاعات، پرس‌وجو، ثبت اطلاعات از منابع
اولیه و ثانویه، بررسی و تجزیه و تحلیل مدارک و شواهد، مقایسه و طبقه‌بندی اطلاعات، خواندن نمودار و عکس،
تجزیه و تحلیل و نتیجه‌گیری.
سررسید کلاس
علاوه بر فعالیت‌های کتاب در رابطه با تقویت مهارت کاوش
و بررسی، طرح خبرنامه‌ی مدرسه هم اجرا شد. یک
سررسید بزرگ تهیه و درباره‌ی کاربرد آن توضیح داده شد.
به دانش‌آموزان فرصت داده شد که آن
را از نزدیک ببینند و درباره‌ی آن با هم حرف بزنند. در
آخرین جلسه‌ی هر هفته، از دانش‌آموزان خواسته شد اتفاقات مهمی را که در
مدرسه رخ داده است (مراسم، مسابقه‌ها، تشویق‌ها)، مثل یک خبرنگار گزارش دهند. توضیح
داده شد که خبرها باید دقیق و مستند باشند. هر اتفاق، در روزی که رخ داده شده ثبت
شد و دوباره به دانش‌آموزان نشان داده شد.
2. مشارکت
در این فرایند، دانش‌آموزان از طریق همراهی و کار گروهی،
موفق به انجام فعالیت‌های یادگیری می‌شوند و انواع راهبردهای کار گروهی را به‌کار می‌برند. احساس تعلق به گروه، شکل بخشیدن
به دیدگاه‌ها، مدیریت خود در کار
گروهی، تصمیم‌گیری جمعی، صبوری و بردباری
در این بخش جای می‌گیرند.
شورای کلاسی
علاوه بر فعالیت‌های کتاب در رابطه با تقویت مهارت
مشارکت، طرح شورای کلاسی هم اجرا شد. برای تشکیل شورای کلاسی، هر ماه چهار نفر با
رأی مخفی و بدون ذکر نام انتخاب می‌شوند و آرای آن‌ها روی تخته ثبت و شمارش می‌شود.
این چهار نفر هرکدام مسئولیتی دارد که
در طول چهار هفته بین آن‌ها می‌چرخد. یک نفر مسئول تدارکات و مرتب نگه
داشتن کلاس، یک نفر مسئول کمک به دانش‌آموزانی
که مشکل درسی دارند، یک نفر مسئول رسیدگی به مشکلات رفتاری و ارتباطی دانش‌آموزان و یک نفر سخنگوی گروه که روند
کار را به معلم گزارش می‌دهد و راهنمایی‌های معلم را به مسئولان می‌رساند.
هیچ‌کس نمی‌تواند دو بار انتخاب شود، مگر اینکه همه‌ی دانش‌آموزان قبلاً انتخاب شده باشند. در ماه‌های بعد، دانــش‌آموزان در پایان ماه نظــرات خود را
درباره‌ی موارد مثبت و منفی عملکرد
شورا اعلام می‌کنند. به این ترتیب، توان
نقد کردن و نقدپذیری دانش‌آموزان هم تقویت می‌شود.
بدیهــی اسـت که دانــش‌آموزان در انجام این فعالیت به مشکلات
زیادی برمی‌خورند. پیــش آمـدن مشکلات و
حل آن‌ها با کمک معلم، به کسب
مهارت منجر می‌شود.
3. برقراری ارتباط
برقراری ارتباط عبارت است از مهارت
انتقال و بیان ایده‌ها و اطلاعات به شکل‌های گفتاری، شنیداری و سایر موارد.
خواندن، گوش کردن، نگاه کردن، بیان کردن مؤثر، بیان نظرهای مخالف و برقراری ارتباط
با دیگران در این حوزه قرار می‌گیرند.
گفت‌وگو پیش از تدریس
علاوه بر فعالیت‌های کتاب در رابطه با تقویت مهارت
برقراری ارتباط، طرح گفت‌وگو پیش از تدریس با بحث
درباره‌ی سؤالات از پیش طراحی شده‌ی معلم انجام شد. گفت‌وگوی کلاسی در جلسات اول ممکن است شلوغ
و بی‌نظم باشد. در صورتی که با
دانش‌آموزان تمرین شود که موقع
اظهار نظر فریاد نزنند، از سر جای خود بلند نشوند، هیجان خود را کنترل کنند و حرف
دیگران را قطع نکنند... و معلم هم تمرین کند که آرامش خود را حفظ کند، گفت‌وگو نظم لازم را پیدا می‌کند.
خواندن صحیح متن به‌طور تأثیرگذار
علاوه بر فعالیت‌های کتاب در رابطه با تقویت مهارت
برقراری ارتباط، طرح خواندن صحیح متن به‌طور
تأثیرگذار هم انجام شد.
بعد از خواندن معلـم، دانـش‌آموزان داوطلب متن را می‌خوانند و از دیگر دانش‌آموزان درباره‌ی میزان تأثیرگذاری نحوه‌ی خواندن آن‌ها در ایجاد انگیزه برای گــوش‌دادن آن‌ها نظرخــواهی می‌شود.
4. خلاقیت
در این حوزه، مهارت‌هــای کاربــرد دانش و اطلاعات و مهارت‌ها در الگوها و موقعیت‌های جدید، توسعه و بسط آموخته‌ها، پاسخ‌گویی به مسائل و موقعیت‌های غیرمنتظره، طراحی و تولید محصولات
یا راهبردهای جدید، ابداع روش‌های جدید، پیشنهاد دادن،
تجســم و پیش‌بینی‌کــردن تقویــت می‌شوند.
نمایش فی‌البداهه
اجرای نمایش‌های فی‌البداهه که موضوع آن‌ها با توجه به موضوع درسی به دانش‌آموزان ارائه می‌شود، توانایی آن‌ها را برای استفاده از این مهارت ارتقا
می‌بخشد.
کارهای دستی
انجام فعالیت‌های بازسازی اعم از نقاشی، کار با سفال
و ماکت‌سازی، با توجه به موضوع درسی،
به ذهنیت دانش‌آموزان تجسم می‌بخشد. همچنین، آن‌ها با مشاهده‌ی کارهای دیگر دانش‌آموزان انگیزه‌ی بیشتری برای انجام کارهای جدیدتر پیدا
می‌کنند.
5. واکنش شخصی و اظهار نظر
در این قلمرو، دانش‌آموزان برای بازشناسی و بررسی موضوعات
بر مبنای استنباط خویش از خود اراده نشان می‌دهند. مهارت‌های نگریستن، بازشناسی و نقد و بررسی
موضوع بر مبنای تلقی خویش، نگریستن به موضوع با استنباط و باورهای خود، بیان احساس
خویش، و ترجیح دادن در این حوزه قرار می‌گیرند.
گفت‌وگو پیش از تدریس
علاوه بر فعالیت‌های کتاب در رابطه با تقویت مهارت
برقراری ارتباط، طرح گفت‌وگو پیش از تدریس هم انجام
شد.
آموزش شفاهی یا گفت‌وگو بعد از تدریس
با توجه به اطلاعاتی که دانش‌آموزان از آموزش کلاسی و فکر کردن و
تحقیق درباره‌ی موضوع به دست آورده‌اند، و برای ارتقای این مهارت، آزمون
اجرا شد.
تهیه برنامه درسى آبان‌ماه
پایه سوم
برنامه‌ی درسی آبان، با احتساب دو روز تعطیل،
برای شش جلسه بسته می‌شود.
جلسه اول
یادآوری موضوع درس قبلی و گفت‌وگو درباره‌ی موضوع فصل‌های 2 و 3
وقتی می‌گوییم خانواده، منظورمان چیست؟ خانواده‌ی شما چند نفرند؟ تا به حال اتفاقات خوب
یا بدی برای خانواده‌ی شما پیش آمده است؟ در این
جور مواقع هر کدام از اعضای خانــواده‌ی
شــما چه عکس‌العملی نشان می‌دهند؟ چه اتفاقات خوب یا بدی قرار است
برای خانواده‌ی شما پیش بیاید؟ اعضای
خانواده‌ی شما چطور با هم برخورد می‌کنند؟
با شما چطور برخورد می‌کنند؟ شما با آن‌ها چطور برخورد می‌کنید؟ وقتی می‌گوییم مقررات، منظورمان چیست؟ در
خانواده‌ی شما چه مقرراتی وجود دارد؟
نظر شما درباره‌ی این مقررات چیست؟
چه چیــزهایـی باعث ناراحتــی یا خوش‌حالی خانواده‌ی شما می‌شود؟ از چهره‌ی اعضــای خانواده‌ی خود می‌فهمیـــد چه احساســی دارنـد؟ تأثیر شما
در خوش‌حالی یا ناراحتی خانواده
چیست؟
در خانواده‌ی شــما چه رفتـاری با بزرگ‌ترها می‌شود؟ خانواده‌ی شما با خانواده‌ی اقوام یا دوستانتان چه شباهت‌ها و تفاوت‌هایی دارد؟ دلتان می‌خواســت خانــواده‌ی شــما چه ویژگی‌هایی داشته باشد؟
جلسه دوم
خواندن متن فصل دوم و تصویرخوانی درس
جلسه سوم
انجام فعالیت‌های کتاب در گروه‌های داوطلبانه‌ی دو نفری
جلسه چهارم
خواندن متن فصل سوم و تصویرخوانی کتاب
جلسه پنجم
انجام فعالیت‌های کتاب
جلسه ششم
ارزشیابی با اجرای نمایش فی‌البداهه در مورد رفتارهای متفاوت اعضای
خانواده در موقعیت‌های گوناگون، توضیح شفاهی شجره‌نامه‌ی فردی با ذکر نام، محل تولد و بعضی
خصوصیات دیگر
تهیه برنامه درسى آبان‌ماه
پایه چهارم
برنامه درسی آبان، با احتساب دو روز تعطیل،
برای 10 جلسه بسته می‌شود.
جلسه اول
گفت‌وگو درباره‌ی موضوع درسی فصل
جایی که شما زندگی می‌کنید شهر است یا روستا؟ شهر و روستا چه
شباهت‌ها و تفاوت‌هایی با هم دارند؟ جمعیت شهر یا روستای
شما چند نفر است؟ تا به حال به روستا رفته‌اید؟
چه چیزهایی در آنجا توجه شما را جلب کرده است؟ شغل مردم در شهر و روستا چه تفاوت‌هایی دارد؟
آب و هوا در شهر با روستا چه تفاوت‌هایی دارد؟ آیا کسانی هستند که نه در
شهر زندگی کنند و نه در روستا؟ یکجانشینی یعنی چه؟ کوچ یعنی چه؟ چرا عده‌ای کوچ می‌کنند؟ چرا ما مجبور نیستیم کوچ کنیم؟
جلسه دوم
خواندن متن درس 5 و تصویرخوانی کتاب
جلسه‌های سوم تا پنجم
انجام فعالیت‌های کتاب
جلسه ششم
خواندن متن درس‌های 6 و 7 و تصویرخوانی کتاب
جلسه‌های هفتم تا نهم
انجام فعالیت‌های کتاب در گروه‌های داوطلبانه‌ی چند نفری
جلسه دهم
ارزشیابی با اجرای مسابقه‌ی درست کردن پازل استان‌های ایران و مسابقه‌ی گنج‌یابی با استفاده از جهت‌یاب
تهیه برنامه درسى آبان ماه
پایه پنجم
برنامه درسی آبان، با احتساب دو روز تعطیل،
برای 10 جلسه بسته می‌شود. به دلیل حجم و اهمیت
زیاد، این فصل در دو ماه تدریس می‌شود.
جلسه اول
گفت‌وگو، خواندن متن درس 5 (جمعیت ایران)
وقتی می‌گوییم جمیعت، منظورمان چیست؟ خانواده‌ی شما چقدر جمعیت دارد؟ کلاس شما چقدر
جمعیت دارد؟ مدرسه‌ی شما چقدر جمعیت دارد؟ شهر
شما چقدر جمعیت دارد؟ جمعیت چگونه افزایش می‌یابد؟ جمعیت کشور بیشتر باشد بهتر است
یا کمتر؟ چرا ؟ همه‌ی جمعیت ایران در همه جا
مساوی هستند؟
چرا بعضی قسمت‌های ایران جمعیت بیشتری دارد؟ وقتی می‌گوییم پایتخت منظورمان چیست؟
وقتی می‌گوییم مهاجرت منظورمان چیسـت؟ وقتی می‌گوییم ایران کشور کم‌آبی اســت، منظورمان چیسـت؟
جلسه دوم
خواندن متن درس 5، تصویرخوانی، انجام
فعالیت‌های کتاب
جلسه سوم
انجام فعالیت‌های کتاب
جلسه‌ی چهارم
گفت وگو، خواندن متن درس 6، تصویرخوانی
منابع آب ایران
با وجود دریاها و اقیـانوس‌ها چرا کم‌آبی وجود دارد؟ وقتی می‌گوییم آب‌‌های زیرزمینی، منظورمان چیست؟
وقتی می‌گوییم چاه، منظورمان چیست؟ وقتی می‌گوییم قنات، منظورمان چیست؟ وقتی می‌گوییم
چشمه، منظورمان چیست؟ استفاده از
آب در شهر با روستا چه تفاوتی دارد؟
جلسه‌های پنجم و ششم
انجام فعالیت‌های کتاب
جلسه هفتم
مسابقه‌ی چی از چی درست می‌شود؟ به جای گفت‌وگو، خواندن متن درس 7، نواحی صنعتی مهم
ایران.
جلسه‌های هشتم و نهم
انجام فعالیت‌ها
جلسه دهم
ارزشیابی شفاهی
تهیه برنامه درسى آبان‌ماه
پایه ششم
برنامه درسی آبان، با احتساب دو روز تعطیل
برای 10 جلسه بسته می‌شود.
جلسه اول
گفت‌وگو درباره کشاورزی، خواندن متن درس‌ها و تصویرخوانی
وقتی می‌گـوییم کشاورزی منظــورمان چیست؟ آیا
تا به حال چیــزی کاشـته‌اید؟ آیا تا به حال دیده‌اید کسـی چیزی بکارد؟ چه چیزهایی‌کاشته می‌شوند؟ چگونه؟ چه چیزهایی برای کشاورزی
لازم‌اند؟
چه ابزاری برای کشاورزی لازم است؟ این
ابزار از گذشته تا امروز چه تفاوت‌هایی کرده‌اند؟ چه خطراتی محصولات کشاورزی را
تهدید می‌کنند؟ کشاورزان چگونه
محصولات خود را آب می‌دهند؟ کشاورزان چگونه زمین
خود را تقویت می‌کنند؟
آفت چیست؟ وقتی می‌گوییم خشک‌سالی منظورمان چیست؟ چاه چیست؟ قنات
چیست؟ محصولات کشاورزی چگونه به دست ما می‌رسند؟ سردخانه چیست؟ انبار چیست؟
جلسه‌های دوم تا چهارم
انجام فعالیت‌های کتاب
جلسه پنجم
گفت‌وگو درباره‌ی منابع انرژی به‌طور کلی و استفاده‌ی ما از انواع انرژی در زندگی روزمره.
انرژی هسته‌ای چیست؟ آیا تا به‌حال قبض‌های آب و برق و گاز خانه‌ی خودتان را دیده‌اید؟ خوانــــدن متن درس‌ها و تصویرخوانی کتاب
جلسه‌های ششم تا نهم
انجام فعالیت‌های کتاب
جلسه دهم
ارزشیابی شفاهی و در صورت امکان نمایش
فیلم در این زمینه.
