بسترهای تاریخی غلبه نگاه روان‌شناسانه بر آموزش‌وپرورش و پیامدها، آثار، علل و عوامل آن، موضوع سخنرانی دکتر ناصرالدین تقویان، عضو هیئت علمی «پژوهشگاه مطالعات اجتماعی و فرهنگی» وزارت علوم، تحقیقات و فناوری است. فصلنامه رشد آموزش علوم اجتماعی خلاصه‌ای از این سخنرانی را در جدیدترین شماره خود منتشر کرده است.
دکتر تقویان در ابتدا به وضعیت تاریخ نوین آموزش در ایران اشاره و آن را به سه بخش تقسیم می‌کند:
۱. دوره مواجهه و تقلید
۲.دوره استقرار و فراگیری
۳. دوره تحول
وی با اشاره به شکست‌های ایرانیان از روس‌ها گفت: «پشت اقداماتی که برای آموزش صورت گرفت، سودای عظمت‌طلبی ملی وجود داشت. شرط لازم برای رسیدن به عظمت ملی این بود که ما از نظر تکنیکی و فنی قدرتمند بشویم. لذا در اینجا من نتیجه می‌گیرم، پایه‌گذاری آموزش نوین در ایران تا حدودی زمینه سیاسی داشته است، نه صرفاً آموزشی و تربیتی. هدفی سیاسی که به واسطه پیشرفت تکنیکی و قدرتمند شدن به لحاظ فنی و علمی محقق می‌شده است.»
وی در ادامه تأکید دارد: «یک دلیل غیبت نگاه‌های جامعه‌شناسانه درون آموزش‌وپرورش این است که نگاه‌های جامعه‌شناختی با نقد اجتماعی گره خورده‌اند. این نگاه‌ها، جدا از مسئولیت‌های فردی، ساختارها و مناسبات اجتماعی را مسئول نابسامانی امور اجتماعی می‌دانند. این نگاه نقادانه و جامعه‌شناختی بدترین سم و خطر برای نگاه‌های عظمت‌طلبانه ملی و سیاسی محسوب می‌شود. کمتر حکومتی اجازه می‌دهد که آموزش‌وپرورش آن سوژه‌هایی تربیت کند که در مقابل آن بایستند و از آن انتقاد کنند. بنابراین طبیعی است که ساختارهای سیاسی خیلی اجازه نمی‌دهند که آموزش‌وپرورش به سمت نگاه‌های جامعه‌شناسانه تحول پیدا کند.»
* دسترسی به متن کامل مقاله