اُرسی پنجره‌ای است با ترکیبی از شیشه‌های گرهی و گره‌های چینی به مثابه روزنه‌ای از بهشت می‌ماند و از عناصر مهم طراحی نور در فضای داخلی معماری ایران به شمار می‌رود. فصل‌نامه «رشد آموزش هنر» در مقاله‌ای به جایگاه ارسی در معماری ایرانی پرداخته است.
در بخشی از این مقاله می‌خوانیم: «در بررسی ارسی‌های بازمانده از کاخ عالی‌قاپوی اصفهان، عمارت مسعودیه تهران و بعضی از خانه‌های قدیمی مشاهده گردید که با وجود اختلاف عرض بین اتاق‌ها، عرض ارسی‌ها یکسان بوده است. این امر نشان می‌دهد که ارسی‌ها با استفاده از طرح‌های یکسان و یا بهتر بگوییم پیمودن ـ که اصطلاحی در زبان معماری ماست ـ ساخته می‌شده‌اند. این اندازه‌ها در قسمت‌های مختلف بنا تکرار می‌شده و تناسب اجزا و کل را تضمین می‌کرده است. درواقع، معمار با به‌کارگیری پیمودن، طرح و محاسبه و اجرای کار را یک‌جا انجام می‌داده و مطمئن بوده است که طرحش متناسب و زیبا و درست خواهد بود. با استفاده از پیمودن، اندازه ارسی مشخص می‌شده و به همین دلیل است که بیشتر ارسی‌ها با استفاده از شیوه پیمودن اندازه یکسانی دارند.»
«سبک خانه‌های ارسی» عنوان بخشی از این مقاله است. در این بخش می‌خوانیم: «ارسی، با توجه به کاربرد آن در مکان‌های مختلف مثل خانه، مسجد، مدرسه، بازار، سرا، حسینیه و غیره، مورد استفاده قرار گرفته است. این بازشوی چوبی متشکل از عناصری به نام درک (لنگه) است که به‌صورت عمودی باز و بسته می‌شوند. تعداد و شکل این درک‌ها بسته به محل استفاده از آن‌ها متفاوت بوده است. در خانه‌های مورد بررسی از ارسی یک لنگه تا ۹ لنگه بهره گرفته شده است. از درک‌های یکپارچه در مواقعی استفاده شده است که بتوان آن‌ها را در بالای کمرکش میانی جا داد که در این موارد، ارتفاع اتاق زیاد می‌باشد.»
در مجموع ویژگی‌های ارسی را می‌توان به این شرح خلاصه کرد:
- اختصاص حداقل جا در موقع باز و بسته شدن؛
- ایجاد ارتباط بصری به شکل‌های مختلف با محیط سرسبز حیاط(یا دیگر فضاها)؛
- هدایت نور مناسب به داخل اتاق و
- جداره‌ای مناسب بین دو یا چند اتاق.
نویسندگان: عاطفه معظمی و لیلا حسنی، کارشناسان هنرهای تجسمی و دبیران هنر ناحیه ۲ شهر همدان
کلیدواژه‌ها: ارسی، پنجره، معماری ایرانی، نور، کارکرد، اشکال هندسی
** فصل‌نامه رشد آموزش هنر، شماره ۴۹، پاییز ۱۳۹۶
** بایگانی رشد آموزش هنر