پس از نزول قرآن کریم سیره پیامبر(ص) و اهل بیت(ع) بر آن بوده است که کتاب خدا را برای یاران خود توضیح می‌داده‌اند که این موضوع در تاریخ به تفسیر قرآن کریم معروف است. فصلنامه «رشد آموزش قرآن و معارف اسلامی» در جدیدترین شماره خود مقاله‌ای را به این موضوع اختصاص داده است
در ابتدای مقاله درباره جایگاه علم تفسیر می‌خوانیم: «جایگاه و شرافت علوم یا به خاطر موضوع آن‌هاست – و موضوع علم تفسیر کلام خداوند متعال است که سرچشمه تمام حکمت‌هاست و هرآنچه بر عمر آن افزوده گردد هرگز کهنه نخواهد شد و عجایب آن پایدار است- و یا اینکه به خاطر فواید اهداف و اغراض آن‌هاست – که غرض از علم تفسیر فهم مراد خدای متعال از کتابش یعنی قرآن و معرفت احکام و فرائض بر بندگان است که این نیز بهترین راه برای رسیدن به سعادت است.بنابراین از نظر هدف دارای بهترین هدف است.»
نویسنده مقاله درباره ضرورت و اهمیت علم تفسیر چنین آورده است: «ضرورت و اهمیت علم تفسیر به خاطر این است که اولاً قرآن دارای بطون متعدد و چهره‌های مختلفی است که فقط یک چهره ظاهری آن برای عموم گشوده شده است و به این اعتبار نور مبین است اما چهره‌های دیگر آن گشوده نیست بلکه به همراه تفسیر است که حجاب‌ها از جلوی چشمان ما بر طرف خواهد شد. ثانیاً قرآن از معارف بلندی همچون معارف اسما و صفات الهی و افعال خداوند و نیز معارفی چون لوح و قلم و عرش و کرسی و بیت العمور سخن به میان آورده و تمام این‌ها معارف بلندی است که به تفسیر نیاز دارند.»
«مناهج تفسیری» عنوان بخش دیگری از این مقاله است. در این بخش می‌خوانیم:
«اول: منهج در لغت: مناهج جمع منهج، در لغت به معنای طریق واضح و روشن آمده و مترادف با منهاج و نهج است.
دوم: منهج در اصطلاح: با توجه به مناسبت معنای لغوی منهج که به معنای طریق واضح است، منهج در اصطلاح مفسران قرآنی عبارت است از راه و روشی که به عنوان مستند و یا مستنداتی مورد استناد و استدلال مفسر قرار می‌گیرد که بر اساس آن، کلامی را که خود به آن رسیده و نتیجه گرفته است، به عنوان تفسیر کلام خداوند متعال و مقصود آیات الهی معرفی می‌کند و فقط همین روش و منهج را صحیح می‌داند و روش‌ها و مناهج دیگر را تخطئه می‌کند. مثلاً منهج و روش تفسیر نقلی و مأثور فقط روایات را مستند و مدرک تفسیری خود قرار می‌دهد نه مستندات دیگر را.
انواع روش‌های تفسیر عبارت‌اند از:
1. روش و منهج تفسیر نقلی و یا مأثور که شامل تفسیر قرآن به قرآن و تفسیر به روایات است.
2. روش و منهج تفسیر اجتهادی یا عقلی
3. روش و منهج تفسیر جامع بر اساس کتاب، سنت، اجماع و عقل
4. روش و منهج تفسیر به رای
5. روش و منهج تفسیر اشاری
6. روش و منهج تفسیر رمزی»
ادامه این مقاله به توضیح طبقات مفسرین اختصاص دارد.
متن کامل مقاله به قلم عمران ضیایی‌نیا، در فصلنامه رشد آموزش قرآن و معارف اسلامی، شماره99، زمستان 1394 منتشر شده است.
کلیدواژه‌ها: نفسیر، روش های تفسیری، علوم قرآنی، معارف قرآنی