در «رشد آموزش فیزیک»
هر چند ابنهیثم در نوع بررسی نظریههای علم نورشناسی روش جدیدی ارائه نداد اما روش مطالعه نورشناسی او تا قرن چهار هجری/ دهم میلادی منحصر به فرد بود. فصلنامه رشد آموزش فیزیک در مقالهای به این موضوع پرداخته است.
مهسا تولّائیان نویسنده این مقاله است. او روش ترکیبی ابنهیثم را چنین معرفی کرده است: «عبدالحمید صبره، استاد تاریخ علم دانشگاه هاروارد معتقد است که ابنهیثم از لحاظ روش به هیچوجه نوآور نبوده است، زیرا استقرار را به همان شیوه ارسطویی بهکار
برده و الگوی بسیاری از آزمایشهای او را نیز میتوان در آثار بطلمیوس یافت. آنچه ابنهیثم را از پیشینیانش متمایز میکند این است که در المناظر جز استدلالهای «استقرایی و تجربی و ریاضی» از چیز دیگری استفاده نکرده است. در عین حال، هدف از آزمایش در آثار ابنهیثم
بیشتر اثبات است تا کشف و اینگونه تلقی از آزمایش ریشه در آثار بطلمیوس دارد. پس به نظر صبره، ابنهیثم استدلالات استقرایی و تجربی و ریاضی را به همان شیوه قدما بهکار برده است اما تفاوتی که با آنها داشته این بوده که از براهین دیگر مثل استدلالهای غایتاندیشانه
و مابعدالطبیعی استفاده نمیکرده است.»
انتشار نور به خط مستقیم موضوعی است که ابنهیثم 9 قرن پیش از بازن فیزیکدان فرانسوی آن را مطرح کرده است. در اینباره میخوانیم: «یکی از اصول مهم مبحث نور انتشار نور به خط مستقیم در محیط متجانس است. مقصود از محیط متجانس محیطی است که از لحاظ شفافیت یکنوا و همگن
باشد. در این صورت نور در آن به خط مستقیم منتشر میشود. برای مثال نور خورشید که به زمین میآید، از قشرهای مختلف با چگالیهای متفاوت میگذرد. بنابراین محیط انتشار دیگر حکم محیط شفاف متجانس را نخواهد داشت. ابنهیثم به این اصل مهم توجه میکند و میگوید: «نور
به خط مستقیم سیر میکند به شرط اینکه محیط انتشار همه جا از حیث شفافیت متشابه باشد.»
ابنهیثم به همین بسنده نمیکند بلکه بهمنظور تشخیص حرکت مستقیم نور به تجربهای میپردازد که مشابه آن چند قرن پس از وی توسط بازن فیزیکدان فرانسوی انجام شد.
متن کامل این مقاله در فصلنامه رشد آموزش فیزیک، شماره 111، تابستان 1394 منتشر شده است.