مقاله‌ای از «رشد آموزش زمین‌شناسی»
گل‌افشان‌ها از جنبه‌های گوناگونی از جمله گردشگری، گِل‌درمانی و بررسی‌های زمین‌ساختی مورد توجه قرار دارند. فصل‌نامه رشد آموزش زمین‌شناسی در مقاله‌ای به ژئوتوریسم اقتصادی گل‌افشان‌های ایران پرداخته است.
میثم قدمی، امین‌پناهی و مهدی مشعل نویسندگان این مقاله‌اند. آنها در معرفی گل‌افشان‌ها آورده‌اند: «گل‌افشان‌ها از عوارض مهم مورفو‌لوژیکی هستند. اغلب به شکل مخروطی از گل رس ظاهر می‌شوند و نسبت به اطراف خود
2 تا حداکثر 500-400 متر ارتفاع و قاعده‌ای به قطر 20 متر تا حداکثر 3500 متر دارند. احتمال دارد قسمت مرکزی گل‌افشان از جنس ماسه و بخش خارجی آن از جنس گل باشد. زمین‌شناسان در مورد ایجاد گل‌افشان دیدگاه‌های گوناگون دارند. برخی آن را مربوط به روندهای خاص زمین‌شناسی
و علت به‌وجود آمدن آن را عامل فرو رانش و سایر فشارهای ناشی از حرکات تکتونیکی می‌دانند. عده‌ای دیگر گل‌افشان‌ها را از پیامدهای آتش‌فشان‌ها می‌دانند.»
در ادامه می‌خوانیم: «گل‌افشان‌ها را بر اساس دمایشان به دو گروه گل‌افشان سرد و گل‌افشان گرم تقسیم می‌کنند. به‌نظر می‌رسد که منشأ تشکیل گل‌افشان‌ها در سواحل شمالی دریای عمان حرکت صفحه اقیانوسی دریای عمان به زیر صفحه قاره‌ای ایران باشد. از این گل‌افشان‌ها می‌توان
در صنعت توریسم بهره برد. ژئوتوریسم بررسی و بهره‌گیری از اشکال ناشی از فرایندهای بیرونی زمین‌ساختی در جهت توسعه گردشگری است که مورد توجه یونسکو و دایر کردن ژئوپارک‌ها قرار گرفته است.»
براساس این مقاله، بیشتر گل‌افشان‌های ایران در جلگه ساحلی دریای عمان در جنوب استان سیستان و بلوچستان و هرمزگان واقع شده‌اند. تعدادی از آنها فعال‌اند و فعالیت آنها در فصول مختلف سال با تغییراتی همراه است. به‌طوری که گاهی یک گل‌افشان‌ِ فعال، غیرفعال می‌شود و
به عکس.
نویسندگان مقاله گل‌افشان‌های کرانه خزر را چنین برشمرده‌اند: «گل‌افشان‌های اینچه، قارنیارق و نفتلیچه از جاذبه‌های کم‌نظیر گردشگری گلستان و قلب تپنده خزر به‌شمار می‌آیند که به رغم سردی و خاموشی از فوران هم‌چنان زیبا و پرجاذبه و در عین حال ناشناخته مانده‌اند
و برای معرفی، نیاز به تلاشی مضاعف دارند.»
اهمیت بهداشتی گل‌افشان‌ها در ارائه مقاله مورد بررسی قرار گرفته است: «گل موجود در گل‌افشان‌ها از نظر بهداشتی استفاده‌های دارویی متعدد دارد و در درمان بیماری‌های مختلف هم‌چون دردهای رماتیسمی، کوفتگی و خستگی عضلانی بسیار مؤثر است. هم‌چنین گل‌افشان‌ها در درمان
بیماری‌های پوستی و قارچی انسان و حیوان مؤثرند، برای مثال برخی از اهالی اطراف گل‌افشان پیرگل معتقدند که استراحت چند دقیقه‌ای در گل گل‌افشان در رشد موهای سر و حتی پرپشتی آنها نیز مؤثر است. گل‌افشان باعث خنکی بدن و از بین بردن گرمی و باعث شادابی و نشاط استفاده‌کنندگان
از گل در گل‌افشان‌ها می‌شود.»
متن کامل این مقاله در فصل‌نامه رشد آموزش زمین‌شناسی، شماره 81، تابستان 1394 منتشر شده است.