حکومت علویان طبرستان، نخستین تجربه حکومت شیعی در ایران بود که در سال 250 هجری قمری در کرانه‌های دریای خزر تأسیس شد. فصل‌نامه رشد آموزش تاریخ در جدیدترین شماره خود و در مقاله‌ای به چگونگی شکل‌گیری این حکومت پرداخته است.
دکتر موسی‌الرضا بخشی استاد نویسنده این مقاله است. وی ابتدا به مهاجرت علویان به طبرستان اشاره کرده است: «در دوران خلفای اموی و عباسی، علویان یکی از جریان‌های معارض با آنان بودند. هنگامی که علویان در معرض آماج امویان و عباسیان قرار می‌گرفتند،
طبرستان از مناطقی بود که به آن پناه می‌جستند. مهاجرت تدریجی علویان به این منطقه زمینه نضج گرفتن حبّ آل علی را در این منطقه فراهم آورد. یکی از معروف‌ترین این علویان، یحیی‌بن عبدا... بن حسن بود که در دوره هارون الرشید از عراق گریخت و به حاشیه جنوبی دریای خزر
و طبرستان پناه برد. شهادت امام رضا(ع) از عواملی بود که مهاجرت علویان را به طبرستان تسریع کرد زیرا هنگام ولایتعهدی امام رضا(ع) شماری از علویان به‌ویژه از شهر مدینه عازم خراسان شدند، پس از شهادت امام رضا(ع) عده‌‌ای مورد تعقیب قرار گرفتند، تعدادی از آنان به شهادت
رسیدند و بعضی به کوهستان‌های طبرستان پناه بردند و آنجا سکونت گزیدند.» در بخش دیگری از مقاله درباره شکل‌گیری نهضت علویان می‌خوانیم: «سرچشمه ظهور حکومت علویان طبرستان به یک قیام روستایی باز می‌گردد که علت اصلی آن ظلم و ستم عمّال طاهری بر مردم طبرستان بود، به
حدی که آنان را به ستوه آورده بود.... مردم طبرستان برای رهایی از آن‌ها به سادات پناه جستند و از آنان کمک خواستند.»
در ادامه مقاله آمده است: «واقعه‌ای که سبب تحریک بیشتر مردم طبرستان شد، حمله محمدبن اوس، به مردم دیلم و کشتار و زخمی کردن بسیاری از آن‌ها بود که علاوه بر دشمنی مردم دیلم سبب خشم مردم طبرستان نیز گردید زیرا آن‌ها با مردم دیلم روابط دوستانه‌ای داشتند.»
نویسنده مقاله در بخشی دیگر به عوامل پایداری نهضت علویان پرداخته است: «یکی از عوامل اوضاع آشفته دربار عباسی به دلیل تسلط ترکان بر امور خلافت و شورش‌های متعدد آنان بود که باعث گسیختگی امور گردیده بود. چه بسا اگر آشفتگی اوضاع خلافت عباسی نبود، حکومت علوی طبرستان
تداوم نمی‌یافت.»
متن کامل این مقاله در فصل‌نامه رشد آموزش تاریخ، شماره 58، بهار 1394 منتشر شده است.