مواجهه انسان ایرانی با جهان جدید

کتاب تازه تألیف جامعه‌شناسی 2 بخش اول درباره مفهوم هویت است و درس ششم به اینکه «ما به‌عنوان ایرانی خود را با چه روایتی می‌شناسیم؟» اختصاص یافته است. جمشید میرزایی دبیر علوم اجتماعی منطقه قرچک در مقاله‌ای به شرح این درس پرداخته است. این مقاله در جدیدترین شماره فصل‌نامه رشد آموزش علوم اجتماعی منتشر شده است.
در بخشی از مقاله با عنوان «لایه‌های تمدنی» می‌خوانیم: «به راستی ما چند لایه تمدنی داریم؟ به‌عبارت دیگر فرهنگ ما یک لایه و یک تکه است یا چند لایه و چند تکه؟ واقعیت این است که مردم جامعه ما با چند هزار سال زندگی مشترک تا به امروز شاهد فراز و نشیب‌های فراوان بوده‌اند و فرهنگ و تمدن امروز ما از سه لایه فرهنگی – تمدنی شکل گرفته است:
1. لایه ایران باستان؛ با نمودهایی نظیر عید نوروز و تقویم شمسی.
2. لایه‌های اسلامی: با نمودهایی نظیر مناسک اسلامی، اعیاد اسلامی غدیر یا فطر و قربان و معماری اسلامی.
3. لایه غربی و مدرن با نمودهایی نظیر پارلمان، دموکراسی، مشروطه، مدارس جدید و مطبوعات.»
رابطه جریان‌های سه‌گانه با لایه‌های تمدنی عنوان بخش دیگری از مقاله است:
«1. جریان سنت‌گرا و غرب‌ستیز: پیروان این گروه کوشش خود را به حفظ لایه‌های اسلامی معطوف کرده‌اند و به میراث ایران باستان توجه چندانی نمی‌کنند. آنان به شدت علیه لایه مدرن نیز جبهه گرفته‌اند.
2. جریان غرب‌گرا و سنت‌ستیز: این جریان را می‌توان با اندکی تسامح دو شاخه تصور کرد:
الف) شاخه اول مبهوت و متحیر مدرنیسم است و به میراث سنتی (باستانی – اسلامی) دیدی منفی دارد و آن دوران را دوره ارتجاع و عقب‌ماندگی تلقی می‌کند.
ب) شاخه دوم میراث اسلامی را نفی می‌کند ولی می‌کوشد با جمع لایه باستانی ایران و مدرنیسم به نوعی سنتز برسد. گرایش ناسیونال رومانتیک را در این شاخه می‌توان دید.
3. جریان نوگرایی دینی: این جریان به نقادی و وام‌گیری و تبادل فرهنگی معتقد است. جنبه‌های مثبت دو لایه دیگر را نیز دارد و بر این باور است که فرهنگ و تمدن امروز ما باید از نوعی کثرت‌گرایی فرهنگی و فرهنگ موزاییک‌وار برخوردار باشد و این سرمایه به هم‌نشینی و هم‌زیستی مسالمت‌آمیز تن دهد.»
متن کامل این مقاله در فصل‌نامه رشد آموزش علوم اجتماعی، شماره 61، زمستان 1392 منتشر شده است.