حیات چطور شکل می‌گیرد؟
دانشمندان عقیده دارند: دو ماده اصلی یعنی «آب» و «اکسیژن» مهم‌ترین مواد برای تشکیل و ادامه حیات روی یک سیاره هستند. اما فرایند تشکیل حیات به کمک این دو ماده بسیار طولانی است. برای مثال، نخستین سلول‌ها روی سیاره زمین حدود یک میلیون سال پس از شکل‌گیری منظومه شمسی به‌وجودآمده‌اند و 200 میلیون سال بعد از آن«سیانوباکتری‌ها »تشکیل شدند.
این باکتری‌های خارق‌العاده با تولید بی‌وقفه اکسیژن، سیاره زمین را به حباب غول‌پیکری از اکسیژن تبدیل کردند. اکسیژن سرشارِ سطح زمین، بخشی از مولکول‌های گاز متان را که عامل گرم‌شدن سیاره زمین بود، از بین برد. به همین دلیل دوره یخبندان بزرگی در تاریخ تکامل زمین رقم خورد. به دلیل این سرمای شدید، حدود چهار میلیارد سال طول کشید تا شکل‌های پیچیده حیات روی زمین شکل بگیرند.
خرس آبی یک نشانه است!
اکنون مـی‌دانیم که زندگی حتی در دوردست‌ترین نقـاط سیـاره مـا هـم وجـود دارد از مـیکـروب‌هـای اعـماق اقیانوس‌ها گرفته تا مـوجـودات شگفت‌انـگیزی بـه نـام «خـرس آبـی» کـه می‌توانند شرایط سخت زنـدگی را تحمل کنند. این موجودات می‌تـوانند در گستره دمایی 200 درجه زیر صفـر تا 100 درجه بالای صفر زندگی کنند و در برابر پرتوهای خطرناک اشعه گامـا دوام بیاورند! پس حداقل به صورت نظـری (تئوری)، زندگی موجودات فرازمینی می‌توانند در هر جایی در گستره کیهان وجود داشته باشد. اما مسئله اینجاست که ما چطور می‌توانیم آن‌ها را کشف کنیم؟!
در جست‌وجوی موجودات فضایی
فرض کنید موجودات فرازمینی در سیاره‌ای که به دور ستاره‌ای دوردست می‌گردد. زندگی می‌کنند و در جست‌وجوی ما هستند. آن‌ها با بررسی دقیق نور خورشید، متوجه می‌شوند که با عبور زمین و دیگر سیاره‌ها از جلوی خورشید، نور خورشید به صورت متناوب کم و زیاد می‌شود. آن‌ها با تحقیقات بیشتر سه سیاره زهره، زمین و مریخ را در منطقه‌ای به نام کمربند حیات به دور خورشید، کشف می کنند.
برای آنکه فرازمینی‌های فرضی ما متوجه شوند که آیا یکی از این سیاره‌ها، واقعاً دارای حیات هستند یا نه، باید پژوهش‌های بیشتری انجام دهند. مثلاً ممکن است به کمک نوری که از درون جو سیارات عبور می‌کند به دنبال ردپای گازهای مهم در جو سیاره‌ها بگردند.
ارتباط با موجودات فضایی
شاید فرازمینی‌ها برای بررسی دقیق‌تر حتی یک فضاپیما را دنبال ما بفرستند؛ البته به شرط اینکه میزان پیشرفت فناوری‌شان حداقل به اندازه فناوری‌های ما باشد! اما حدوداً 400 هزار سال طول می‌کشد تا فضاپیمای آن‌ها به زمین برسد! پس شاید یک نشانک (سیگنال) رادیویی قدرتمند به سمت زمین بفرستند، به امید اینکه هوشمندانی در سیاره زمین زندگی کنند و به آنان پاسخ بدهند. البته نزدیک به 20 سال طول می‌کشد تا این سیگنال به زمین برسد!
بنابراین ارتباط برقرار کردن فرازمینی‌ها با ما و ما با فرازمینی‌ها، با امکانات امروزی بسیار طولانی، سخت و حتی غیرممکن به نظر می‌رسد!
ماجرای حیات
شاید مـی‌دانید کـه سن عالم چندین هزار میلیـارد سال است. اگر این همـه سال را به شکل یـک فیلم نگاه کنیم، می‌بینیم فقط در هشت دقیقه انتهای فیلـم است کـه انسان‌هـای پیشرفتـه روی زمین زنـدگی کرده‌انـد! در چـنین مـقیاس‌های بزرگی از مسافت و زمان، احتمال دارد تمدنهای فرازمینی زیادی، قبل از پیدایش حیات روی زمین و در مکان‌های دیگر کیهان، به‌وجود آمده باشند و قبل از اینکه ما به دنبال آن‌ها بگردیم، از بین رفته باشند.
به دنبال چه چیزی هستیم؟
این خیلی هیجان‌انگیز است که موجودات فضایی باهوش و پیشرفته پیدا کنیم، اما امروزه دانشمندان به دنبال شکل‌های ساده‌تری از حیات هستند؛ مثل میکروب‌ها و مواد آلی. ما بیشتر تلاشمان را در همین منظومه شمسی به کار بسته‌ایم. بسیاری از قمرهای سیاره‌های مشتری و زحل از بخش‌های وسیع یخی تشکیل شده‌اند که به احتمال زیاد اقیانوس‌های پهناوری از آب مایع در زیر آن‌ها قرار دارد.
شاید مأموریت آینده بشر، کاوش‌های زیر اقیانوسی در چنین قمرهایی باشد! کسی چه می‌داند، شاید شکل‌های هوشمندانه و خارق‌العاده‌ای از حیات فرازمینی را در همین اقیانوس‌ها کشف کردیم!
- کمربند حیات ناحیه‌ای دور یک ستاره است که در آن محدوده احتمال وجود آب بسیار زیاد است.
منابع
1. پیدایش جهان هستی و حیات بر کره زمین، ترجمه و گردآوری؛ دکتر ابوالحسن حاجی حیدری انارکی، نشر مازیار، 1393.
2. تاریخچه پیدایش حیات، نویسنده؛ ویلیام لیندسی، ترجمه؛ یلدا بلارک، انتشارات سبزان، 1398.