دانستن برای زندگی واقعی
۱۴۰۲/۱۰/۱۰
استاد محسن هشترودی؛ سختکوش و ساده زیست
دوستان و همکاران عزیز و ارجمند، در شمارههای قبل اشاره کردیم که در این دوره در سخن اول هر شماره رشد آموزش ریاضی به معرفی یکی از چهرههای تأثیرگذار و ماندگار ریاضی میپردازیم که نقش مهمی در آموزش ریاضیات کشور داشتهاند. در دو شماره قبل استاد عبدالحسین مصحفی و استاد میرزا جلیلی، از چهرههای ماندگار ریاضیات ایران را معرفی کردیم. در این شماره به معرفی دیگر چهره ماندگار ریاضی ایران، استاد محسن هشترودی، پرداختهایم.
محسن هشترودی، اندیشمند، شاعر، و ریاضیدان و یکی از چهرههای برجسته و تأثیرگذار در عرصه ریاضیات ایران بود. او 22 دیماه 1286 در شهر «هشترود» استان آذربایجانشرقی به دنیا آمد. فرزند شیخ اسماعیل از مجتهدان معروف تبریز و از مشاوران شیخ محمد خیابانی در قیام تبریز و از سردمداران مشروطیت و استقرار مشروطیت در ایران بود. هشترودی تحصیلات ابتدایی خود را در مدرسههای سیروس و اقدسیه در تبریز گذراند. پس از آن، برای ادامه تحصیل به دارالفنون تهران رفت و بعد از آن چند سالی را به تحصیل پزشکی پرداخت، اما علاقهمندی او به ریاضیات باعث شد تا رشته خود را تغییر دهد و به فرانسه برود تا در رشته ریاضیات تحصیل کند.
هشترودی در سال 1314 در «دانشگاه سوربن» فرانسه و تحت نظر الی کارتان، یکی از بزرگان هندسه دیفرانسیل، به تحقیق و پژوهش پرداخت. او در سال 1316 موفق به اخذ درجه دکترا در زمینه «هندسه منیفیلد» شد. پس از بازگشت به ایران، بهعنوان استادیار در دانشکده علوم دانشسرای عالی (دانشگاه خوارزمی فعلی در تهران) مشغول به کار شد و در سال 1320 به مقام استادی دانشسرای عالی نائل آمد. هشترودی همچنین در سالهای 1330 و 1336 به ترتیب به ریاست دانشگاه تبریز و دانشکده علوم دانشگاه تهران منصوب شد.
استاد نه تنها بهعنوان ریاضیدانی برجسته، بلکه بهعنوان متفکری منتقد و پیشرو شناخته میشد. او فردی یک بعدی نبود که فقط به پژوهش در حوزه تخصصی خود در ریاضی بپردازد. دانشمندی بود جامع که در ریاضی، ادبیات، هنر، فلسفه، حکمت، عرفان، جامعهشناسی و تاریخ صاحبنظر بود. ریاضیدانی که هم شاعر بود و هم هنرشناس و به شعر و موسیقی عشق میورزید.
او به عمومیکردن ریاضیات اهمیت زیادی میداد. در این راستا، به تدریس در دانشگاههای کشور پرداخت و نقش عمدهای در راهاندازی رشتههای علوم پایه و مهندسی در کشور داشت. علاوه بر آن، از طریق فعالیت در مجلهها و همکاری با رادیو، کلاس درس خود را به کل جامعه گسترش داد. از این طریق، او در نقش مرد رسانهای دهه 1340 شمسی، به روشنکردن تمایز بین علم و شبهعلم در آن روزگار همت گماشت.
تأسیس «انجمن ریاضی ایران» در حدود 50 سال پیش، به پیشنهاد دکتر هشترودی انجام گرفت و امروز از طرف این انجمن، جایزهای با عنوان «جایزه دکتر محسن هشترودی» هر سال به بهترین مقاله ارائهشده در «سمینار هندسه و توپولوژی» اهدا میشود.
هشترودی توانایی بیان مطالب علمی به زبان ساده را داشت. او نمادی از تلاش و پشتکار در علم ریاضیات است و زندگی و دستاوردهایش میتوانند الهامبخش نسلهای آینده ریاضیدانان و دانشآموزان باشد. با نگاهی عمیق به علم و هنر، نشان داد که چگونه میتوان علم را با فرهنگ و ادبیات پیوند زد و به جامعه عرضه کرد.
محسن هشترودی بهعنوان معلم ویژگیهای منحصربهفردی داشت. او با توجه به تجربیات و دانش گستردهای که در زمینههای گوناگون علمی و فرهنگی داشت، توانست نقش مهمی در تربیت نسل جدید ریاضیدانان ایرانی ایفا کند. هشترودی بهعنوان معلم، تأکید زیادی بر اهمیت علوم پایه داشت و معتقد بود که علم، هنر و فلسفه باید بهصورت یک مجموعه واحد و ناگسستنی درک شوند.
او در تدریس خود به دانشجویان، از روشهای نوآورانهای استفاده میکرد. میتوانست مفاهیم پیچیده ریاضی را بهگونهای توضیح دهد که برای همه قابل فهم باشد. بهعنوان معلم، نهتنها دانش ریاضی را به دانشجویان منتقل میکرد، بلکه آنها را به تفکر نقادانه، خلاقیت و نوآوری تشویق میکرد. او معتقد بود که دانش باید بهگونهای آموزش داده شود که دانشجویان بتوانند آن را در زندگی واقعی به کار ببرند و به پیشرفت جامعه کمک کنند. این رویکرد او در آموزش، تأثیر عمیقی بر نسلهای بعدی داشت و همچنان بهعنوان الگویی برای معلمان و استادان ریاضی مطرح است. توانایی او در ارتباط برقرارکردن با قشر بزرگی از جامعه، بهویژه دانشجویان، او را به یکی از معلمان محبوب و مؤثر تبدیل کرده بود.
هشترودی همچنین بهعنوان معلم، بهشدت به اخلاق حرفهای و سادهزیستی پایبند بود. او وارستگی و سادهزیستی را از پدر خود به ارث برده بود و این ویژگیها را در زندگی شخصی و حرفهای خود به کار میبرد. سختکوشی، تلاش مستمر، توجه به ذوق و استعداد خود در انتخاب رشته تحصیلی، تمرکز عمیق روی موضوع مورد نظر و بیتوجهی نسبت به موضوعهای بازدارنده، و حافظه قوی و استفاده بهینه از آن، از دیگر ویژگیهای بارز او بهعنوان معلم بودند.
۵۶
کلیدواژه (keyword):
رشد آموزش ریاضی، سخن اول، دانستن برای زندگی واقعی، استاد محسن هشترودی، حسین نامی ساعی