بیشتر ما در دوران کودکی‌مان مجبور بودیم انشایی بنویسیم درباره اینکه علم بهتر است یا ثروت! دوگانه‌ای کلیشه‌ای که در گذشته دور ریشه دارد. اما جهان امروز دیگر این‌گونه نیست! اکنون به لطف قوانین حمایتی و افزایش آگاهی عمومی، دانشمندان و عالمان برجسته دیگر فقیر نیستند! بلکه برعکس، تمام ده ثروتمند برتر جهان ما، همگی از مهندسان، دانشمندان و صاحبان شرکت‌های دانش‌بنیان یا نوآفرین (استارتاپ) هستند! اما در عصر ما سؤال مهم دیگری وجود دارد: علم بهتر است یا اخلاق؟ چرا؟ چون می‌توان صنعتگر، مهندس، تحصیل‌کرده و دانشمندی برجسته بود، ولی درعین‌حال کارهای هولناکی انجام داد که حتی بزرگ‌ترین جنایتکاران تاریخ نیز از انجام آن‌ها ناتوان بوده‌اند! در این مجموعه، تعدادی از این دانشمندان و مهندسان برجسته را معرفی می‌‌کنیم که دچار این دوگانه شده‌اند. مهندسی که بیش از مجموع تمام جنایتکاران تاریخ انسان کشت!
یکی از مهم‌ترین مشکلات حل‌نشدنی خودروهای شخصی‌ای که در اوایل قرن بیستم بسیار رواج پیدا کرده بودند، اشکال لگدزدن موتور بود. لگد یا احتراق ناقص زمانی رخ می‌دهد که سوخت موجود در استوانک‌های (سیلندرهای) موتور، قبل از رسیدن به مرحله جرقه‌زدن شمع‌ها، در اثر فشار پیستون، خودبه‌خود و زودتر از موعد دچار احتراق شود. در این حالت، ناهماهنگی ایجاد و ضربه ناخوشایندی به موتور وارد می‌شود که از عمر موتور می‌کاهد و باعث استهلاک آن می‌شود.
در سال 1923میلادی، توماس میگلی، یک مهندس جوان آمریکایی، ادعا کرد فرمول نوعی سوخت (بنزین تترااتیل) را پیدا کرده است که برای همیشه این مشکل را حل می‌کند. کارآمدی این سوخت در آزمایشگاه‌های متعدد تأییدشده و تنها مشکل آن، وجود سرب، فلزی سمی، در ترکیباتش بود. اما میگلی ادعا می‌کرد مقدار سرب موجود در بنزین آن‌قدر اندک است که تأثیری بر سلامت انسان نخواهد گذاشت. او برای اثبات حرفش، در حضور خبرنگاران، دستش را وارد ظرف حاوی اتیل کرد و بیرون آورد و گفت: «دیدید هیچ خطری نداشت؟ نه انفجاری رخ داد و نه دستم ذوب شد!»
بعد از این ماجرا، پالایشگاه‌های بزرگ به‌سرعت فرمول ساخت بنزین سرب‌دار را خریدند و تولید انبوه آن آغاز شد. تا شصت سال بعد، تقریباً همه پالایشگاه‌های جهان این سوخت را تولید و شرکت‌های خودروسازی، موتورهایشان را بر پایه بنزین اتیل طراحی می‌کردند.
اما مسئله اصلی این بود که تأثیر مخرب بنزین سرب‌دار در بلندمدت نمایان می‌شد، نه در طول یک نمایش خبری نیم‌ساعته! و در آن زمان هنوز کسی این را نمی‌دانست. فلز سرب در طولانی‌مدت، با نفوذ تدریجی در استخوان‌ها، باعث پوکی استخوان و با آلوده‌کردن اعصاب بدن باعث بی‌حسی و فلج آن‌ها و در نهایت باعث سکته قلبی و مرگ می‌شود. کاهش شدید ضریب هوشی، سرطان و تمایل به خشونت نیز از دیگر عوارض آن است. در واقع میگلی، اولین قربانی اختراع خودش بود و در طول کمتر از یک سال از نمایش خبری مهیجش، علائم بیماری و ضعف عضلانی بسیار شدید در او نمایان شد. اما او هرگز این واقعیت خطرناک را افشا نکرد و ترجیح داد همچنان از شهرت و سود سرشار حاصل از این اختراعش بهره‌مند شود! بیماری میگلی آن‌قدر پیشرفت کرد که او در نهایت فلج شد. ولی به دروغ ادعا می‌کرد دچار بیماری فلج اطفال شده است! میگلی در نهایت در سال 1944، زمانی که کاملاً فلج شده بود و تلاش می‌کرد با استفاده از تخت اختراعی خودش، که به قرقره و طناب‌های متعدد مجهز بود، از جایش بلند شود، بین آن‌ها گیر کرد و خفه شد! او شهرت و ثروت را بر اخلاق‌حرفه‌ای یک مهندس ترجیح داد و هرگز واقعیت را افشا نکرد.
پس از مرگ او و در طی نیم‌قرن بعد، هر سال هزاران تن سرب از اگزوز خودروها وارد هوا و ابرها می‌شد و از راه تنفس و آب باران، به بدن انسان‌ها و سایر موجودات زنده وارد می‌شد! هر ساله میلیون‌ها موجود زنده در اثر آلودگی با سرب دچار فلج عصبی یا سکته قلبی می‌شدند، ولی کسی از دانشمندان متوجه غیرطبیعی‌بودن این مرگ‌ومیر و منشأ دقیق این بیماری‌ها نمی‌شد.
تا اینکه در یک اتفاق، پس از آنکه آزمایش‌های دقیقی روی جسد مومیایی‌شده فرعون انجام شد، دانشمندان متوجه شدند میزان سرب موجود در بدن این مومیایی باستانی، هزار برابر کمتر از انسان‌های امروزی است! و این یعنی کشف یک فاجعه تمام‌عیار برای انسان‌ها و موجودات قرن بیستمی!
پس از کشف این موضوع هولناک، استفاده از بنزین سرب‌دار به‌سرعت ممنوع اعلام شد و کشورها جلوی تولید آن را گرفتند؛ هرچند دیگر بسیار دیر شده بود. احتمال می‌رود در طول قرن بیستم بیش از 400 میلیون انسان در اثر آلودگی ناشی از سرب دچار سکته و مرگ شدند و میلیون‌ها کودک نیز به دلیل تخریب بافت عصبی مغزشان به عقب‌ماندگی ذهنی و فلج عصبی یا کم‌هوشی مبتلا شده باشند! علاوه بر انسان‌ها، میلیاردها موجود زنده از سایر گونه‌های جانوری نیز در اثر آلودگی با سرب تلف شده‌اند که هیچ آمار دقیقی در مورد آن‌ها وجود ندارد. البته یکی دیگر از اختراعات میگلی گازهای سی‌اف‌سی بود که در یخچال‌های خانگی استفاده می‌شد. بعدها مشخص شد این گازها با ورود به جو زمین باعث تخریب لایه ازن و در نتیجه عبور اشعه خطرناک و سرطان‌زای فرابنفش می‌شوند. به همین دلیل، استفاده از این گازها نیز پس از دهه‌ها تولید و ایجاد سوراخ‌های بزرگ در لایه ازن، در نهایت ممنوع اعلام شد.
اکنون با قاطعیت می‌توان گفت، میگلی بیشتر از همه جنایتکاران تاریخ تا به امروز و بیشتر از مجموع کشته‌های جنگ‌های جهانی و حتی بیشتر از مغول‌ها، کشتار کرده و به محیط‌زیست آسیب‌زده است!
داستان میگلی به ما یادآوری می‌کند، ضربه‌ای که یک دانشمند با زیر پا گذاشتن اخلاق حرفه‌ای و کتمان واقعیت ممکن است به جهان بزند، بسیار عظیم‌تر از یک انسان معمولی است!
اذا فَسَدَ الْعالِمُ فَسَدَ الْعالَمُ: اگر دانشمندی فاسد شود، جهان را به تباهی می‌کشاند (منهاج‌البرائه، ج 6، ص 186).
۲۱
کلیدواژه (keyword):
رشد هنرجو، اخلاق حرفه‌ای، دانشمند قاتل، سعید نیری