بیش از هزار سال از سرودن شاهنامه، یکی از بزرگ‌ترین مجموعه داستان‌های حماسی دنیا گذشته و این قصّه‌ها هنوز هم خواندنی هستند. راستی چرا این داستان‌ها تکراری نمی‌شوند؟ چرا شاهنامه را شناسنامه‌ی ایرانی‌ها می‌دانند؟ شما چه داستان‌هایی را از شاهنامه بلد هستید؟
خیلی‌ها فکر می‌کنند فضای مجازی مانع بزرگی برای خواندن کتاب‌های مهم و آشنایی با شاهکارهای بزرگ است، امّا «نسیم بهمن» که سالیان زیادی است زبان و ادبیات فارسی و تاریخ درس می‌دهد، با همین تلفن همراه و رایانه، شاهنامه فردوسی را به خانه‌ی بچه‌ها می‌برد. راستی در کلاس‌های برخط (آنلاین) شاهنامه چه می‌گذرد؟
من بعضی از قصّه‌های شاهنامه را که برای بچه‌های 10 تا 12 ساله مناسب هستند، انتخاب کردم و به زبان ساده، دوباره نوشتم تا بچه‌ها بتوانند به‌راحتی با داستان ارتباط برقرار کنند، امّا بچه‌ها به قدری علاقه‌مند می‌شوند که کم‌کم دلشان می‌خواهد خودشان شاهنامه بخوانند و کم‌کم یاد می‌گیرند که متن اصلی را روان و راحت بخوانند. برای یادگیری وزن و آهنگ شعر بازی‌هایی داریم.
خب راستش برگزاری کلاس برخط، خیلی راحت نیست، چون قطعی اینترنت و مشکلات خودش را دارد، امّا با همه‌ی سختی‌ها بچه‌ها آن را دوست دارند و دنبال می‌کنند.
به نظر شما چرا بچه ها این قصّه‌های خیلی قدیمی را دوست دارند؟
قصّه‌ها قدیمی هستند، امّا تکراری نمی‌شوند. اوّل اینکه این داستان‌ها آن‌قدر عمیق و ظریف هستند که در هر بار خواندن به یک نکته‌ی تازه می‌رسد و حسابی غافلگیر می‌شود. دوم اینکه موضوعاتشان درباره‌ی انسان و تصمیم‌هایی است که می‌گیرد؛ مشکلات و سختی‌ها و شادی‌هایش. چیزهای که همین حالا در زندگی ما هم هست و بچه‌ها می‌توانند آن‌ها را با زندگی زمان خودشان مقایسه کنند. مثلاً داستان زال و سیمرغ؛ پسری که فقط به دلیل ظاهر متفاوتش همه حتّی پدر و مادرش از او می‌ترسیدند و او را در کوه رها می‌کنند تا شکار جانوران شود. چرا؟ چون با موهای سفید به دنیا آمده بود! امّا سیمرغ، مرغی که نشانه‌ی‌ِ عقل است از او مراقبت کرد و در کنار جوجه‌هایش نگه‌داشت تا بزرگ و قوی شود. زال، که همه خیال می‌کردند نفرین‌شده است، پدر جهان‌پهلوان ایران، رستم و یکی از بزرگ‌ترین و عاقل‌ترین و دلاورترین پهلوانان ایران است. پس هرکس آن را بشنود، یاد می‌گیرد که تفاوت‌های ظاهری، نژاد و قومیت و زبان و ... نباید مهم باشد. کسی که داستان زال و سیمرغ را بخواند، نمی‌تواند نژادپرست باشد یا کسی را به دلیل تفاوتش با دیگران تحقیر کند. راست‌گویی یکی دیگر از چیزهایی است که در شاهنامه خیلی برجسته است.
این داستان‌ها آن‌قدر روی بچه‌ها اثر می‌گذارد که پدر و مادرها می‌گویند اگر در زندگی خودشان به مورد اشتباهی برخورد کنند، بچه‌ها با حساسیت و آگاهی با آن برخورد می‌کنند. خواندن داستان‌های پهلوانی و انسانی شاهنامه از ما انسان‌های بهتری می‌سازد.
کاش همه‌ی بچه‌های ایران می‌توانستند شاهنامه بخوانند
بله. کاش. البته به‌خاطر امکانات ارتباطی بیش‌تر، این فرصت راحت‌تر فراهم می‌شود. من قبلاً برای بچه‌های یکی از مناطق سیستان و بلوچستان سه ماه کلاس گذاشتم. آن‌ها تنها یک گوشی داشتند و در هفته یک ساعت دور هم جمع می‌شدند و از کلاس‌های برخط استفاده می‌کردند. اگر بخواهیم بچه‌های جاهای مختلف کشور بیش‌تر با شاهنامه آشنا شوند، می‌توان از امکانات کلاس‌های راه دور هم استفاده کرد. معلم‌های دیگری هم هستند که خیلی دوست دارند بچه‌ها با این اثر بزرگ و کلاً ادبیات ایران و جهان آشنا شوند. شاید تجربه‌ی کلاس برخط شاهنامه به درد آن‌ها هم بخورد.
با چند تا از بچه‌های کلاس شاهنامه هم حرف زدیم.
- شیدا سادات راسخی؛ 10ساله
به نظر تو چرا فردوسی این همه زحمت کشیده؟
قبل از شرکت در کلاس شاهنامه‌خوانی تابه‌حال آن را نخوانده بودم و همه می‌گفتند شاهنامه بخوان چون خیلی قشنگ و هیجان‌انگیز است. من به‌خاطر این تعریف‌ها کنجکاو شدم که آن را بخوانم. دوست داشتم بدانم شعرهای آن به چه شکلی است و در گذشته چه اتّفاقی افتاده و چرا فردوسی 30 سال برای نوشتن شاهنامه زحمت کشیده است، برای همین در کلاس‌های شاهنامه‌خوانی شرکت کردم. حالا فکر می‌کنم نوشتن این داستان‌های فوق‌العاده ارزش آن همه زحمت را داشته. فکر می‌کنم اگر بچه‌های دیگر هم شاهنامه بخوانند و از گذشته با خبر شوند و داستان‌های آن را بدانند، برایشان هم خیلی لذّت‌بخش و هم خیلی مفید است.
- سروش کیخانی ؛ 10 ساله
داستان‌های شاهنامه درباره‌ی پهلوانان و شخصیت‌های بزرگسال و قدیمی است. این‌ها باعث نمی‌شود که حوصله‌ات سر برود؟
از شنیدن داستان‌ها سیر نمی‌شوم.
قبلاً چند داستان از شاهنامه را خوانده بودم و دوست داشتم با داستان‌های دیگر آن بیش‌تر آشنا شوم و مفهوم آن‌ها را یاد بگیرم. به همین دلیل در کلاس‌های مجازی شاهنامه‌خوانی شرکت کردم. می‌خواستم بدانم هدف فردوسی از سرودن این شعرها چه بوده. کلاس‌های شاهنامه‌خوانی را خیلی دوست دارم و از شنیدن داستان‌ها اصلاً سیر نمی‌شوم. به همین دلیل یک روز بعد از تمام شدن کلاس، حدود 45 دقیقه در مورد شاهنامه با استاد کلاس صحبت کردیم که برایم خاطره شد و خیلی خوب بود. خواندن شاهنامه باعث شده که روحیه حماسی در من رشد کند و بتوانم پهلوان‌ها و کارهای خوب و روحیات آن‌ها را بشناسم. همچنین حس وطن‌دوستی و کمک به همنوع را بهتر یاد گرفتم. انصاف داشتن در زندگی و استفاده بیش‌تر از عقل و خرد، از تأثیرات دیگر شاهنامه است.
پیشنهاد
مجموعه‌ی «نامه‌ی نامور» از داستان‌های شاهنامه را نویسندگان و تصویرگران درجه یک ایران برای شما نوشته و نقاشی کرده‌اند و کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان آن را منتشر کرده است. اگر عضو کتابخانه شوید، می‌توانید همه‌ی این کتاب‌ها و کتاب‌های دیگر را امانت بگیرید و بخوانید و اگر سؤالی داشتید از مربی کتابخانه یا معلمتان بپرسید.
پیشنهاد
شاید دوروبر شما کسی باشد كه بتواند کمک کند با شاهنامه بیش‌تر آشنا شوید. (مثلاً یکی از معلم‌هایتان یا مربی‌های کتابخانه‌های کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان (اگر عضو این کتابخانه‌ها نیستید، حتماً یک‌بار به آنجا سر بزنید. مطمئنم که خوشتان خواهد آمد.) اگر کسی را پیدا کردید که به شما برای خواندن شاهنامه کمک کند یا حتّی اگر کسی را پیدا نکردید، در هر دو صورت کتاب‌هایی وجود دارد که داستان‌های شاهنامه را به زبان ساده برای شما نوشته است، امّا یادتان باشد شاهنامه جزو داستان‌های فوق‌العاده و یک شاهکار ادبی جهانی هم هست. یعنی زبانی چنان زیبا و عالی دارد که حیف است آن را فقط از روی کتاب‌های ساده شده بخوانید. حتماً سعی کنید شعرهایی را که فردوسی سروده بخوانید تا از شکوه و زیبایی ادبی این داستان‌ها هم لذّت ببرید.