زمانی که از تقلب صحبت میشود، اکثراً ذهن افراد به تقلب در آزمونها و امتحانات معطوف میشود، اما جالب است بدانید تقلب انواع متعددی دارد و صرف‌نظر از تقلب در امتحانات، می‌توان از تقلب در دوستی‌ها و روابط گرفته تا تقلب در قوانین را مد نظر قرار داد. در ابتدا اگر بخواهیم به معنای تقلب اشاره‌ای کوتاه داشته باشیم، باید بدانیم تقلب نوعی دروغ، حیله‌گری و کلاه‌برداری است که باعث برتری ناعادلانه متقلب بر سایرین میشود و استفاده از تقلب اساساً غیرقانونی است. در واقع تقلب دغل‌کاری به نفع خود و به ضرر دیگران است. نمونه‌هایی از تقلب وجود دارند که خواه‌ناخواه به سلامت روان افراد متقلب آسیب می‌رسانند. نمونه‌هایی از این دست تقلب‌ها شامل تقلب در بازی، تقلب در معاملات و خریدوفروش‌ها، قوانین راهنمایی و رانندگی، روابط و دوستی‌هاست. گرچه برخی از روان‌شناسان بر اساس آزمونها و آمار معتقدند متقلب‌هایی مثل رخنه‌گرها (هکرها) از بهره هوشی بالایی برخوردارند، اما باید گفت، متأسفانه افراد متقلب ویژگی‌های ناخوشایند خاصی دارند که برخی از آن‌ها به این شرح هستند:
ـ افراد متقلب رفتارهای غیرصادقانه و دروغین دارند.
ـ متقلبان از راه‌های نامناسب برای رسیدن به اهدافشان استفاده می‌کنند.
ـ افرادی درشت‌گو هستند.
ـ اکثراً به برتری نسبت به دیگران میل شدیدی دارند.
بر اساس این ویژگی‌ها، طبیعی است وقتی فردی به‌واسطه رو‌نشدن تقلب‌هایش در حضور دیگران به‌طور دائم به دروغ‌گویی وادار میشود و همواره در پوشاندن مسیر نامناسبی که برای رسیدن به خواسته‌هایش برگزیده است می‌کوشد، ذهن آرامی ندارد و در درونش همیشه با وجدانش می‌جنگد و اضطراب و استرس زیادی را تجربه می‌کند، زیرا به‌طور دائم نگران لورفتن تقلب‌هایش است و سلامت روانش در خطر است، چراکه خود دانسته به نقش‌بازی‌کردن مجبور میشود و از اصل خویش فاصله می‌گیرد. برای همین اکثراً این افراد قابل درک نیستند، دوستان زیادی ندارند، منزوی می‌شوند، ارتباطات آن‌ها با افراد حیله‌گری مثل خودشان بیشتر میشود، رفته‌رفته جمع افراد ناسالم در کنارشان شکل می‌گیرد و خطاها زیاد می‌شوند و به سمت خلافکاری و بزهکاری میل پیدا می‌کنند.
نقش معلم در جلوگیری از تقلب بسیار کارآمد است
نیک می‌دانیم، مدرسه مهم‌ترین ظرفیت یادگیری را دارد. همان‌طور که نقش معلمان و مربیان تأثیرگذارترین نقش‌ها در یادگیری از سه منظر گستره، عمق و پایداری است، پس هر موضوع یادگیری و عملکرد خوب معلم مدرسه در آن موضوع می‌تواند برای همیشه در ذهن دانش‌آموزان ماندگار شود و کمتر مسئولیتی در جامعه وجود دارد که تا این اندازه عمق داشته باشد.
پس با در نظر گرفتن این مهم، چنانچه با مشاهده اولین و کوچک‌ترین تقلب‌ها در کلاس درس و امتحانات معلم و مدرسه بتوانند در جهت مشاوره صحیح به دانش‌آموزان عملکرد خوبی داشته باشند، قطعاً عامل مهم پیش‌گیرنده به‌حساب می‌آید و این تجربه تقلب برای دانش‌آموز به سمت‌وسوی صحیح هدایت میشود و جلوی خیلی از تقلب‌های بعدی در حوزه‌های گوناگون نظیر قانون‌شکنی‌ها گرفته میشود. همچنین توصیه میشود، مدیران مدرسه و معلمان با حفظ ارتباط هدفمند حداکثری با دانش‌آموزان و به‌ویژه اولیا و خانواده‌ها، در جهت راهنمایی درست و به‌موقع و مناسب بکوشند، زیرا مهم‌ترین مسئولیت مدیران و معلمان مدرسه مراقبت از دانش‌آموزان است و این مراقبت در دو بعد جسمی و روانی است و اگر مدرسه در جهت پیشگیری از تقلب و دغل‌کاری در بچه‌ها عملکرد خوبی داشته باشد، آموزش‌وپرورش به معنای واقعی در مدرسه انجام خواهد شد. در واقع معلمان در کنار والدین در القای ارزش‌ها، بینش‌ها، نگرش‌ها و شکل‌گیری رفتارهای خاص نقش برازنده‌ای دارند و اگر سعی کنند شاگردان نزد آن‌ها احساس راحتی داشته باشند و در مواقع نیاز به مشورت و راهنمایی بتوانند به آن‌ها مراجعه کنند و آن‌ها نیز به‌جای تنبیه یا سرکوب و تحقیر از روش انتقال آگاهی و تشویق استفاده کنند، به‌یقین جلوی بسیاری از خطاها و تقلب‌ها گرفته خواهد شد. می‌دانیم که معلم یکی از مهم‌ترین عناصر ساختار اجتماعی است و معلم خوب کمک می‌کند دانش‌آموزش به انسان بهتری تبدیل شود و بتواند در ارزش‌آفرینی در جامعه سهم داشته باشد.
از جمله راهکارهای پیشگیرانه دیگری که می‌توان اشاره کرد، این است که به افرادی که تقلب می‌کنند کمک شود علت اصلی تمایل به تقلب را بشناسند و در صدد رفع آن برآیند. چه‌بسا اکثر علت‌ها ساده و قابل جبران هستند. دیگر اینکه بیندیشند و وادار به تأمل شوند که چرا از بین همه راه‌ها راه تقلب را انتخاب می‌کنند که در این مورد کمک به افزایش اعتمادبه‌نفس و استقلال فردی بسیار راهگشاست.
از جمله بهترین راهکارهای پیشگیرانه از تقلب این است که اطرافیانی که آگاه می‌شوند فردی به‌طور دائم دچار تقلب میشود، زمینه‌های تسهیل تقلب را از میان بردارند و از بین ببرند تا فرد وادار شود به خودش متکی باشد و با خودباوری و اعتمادبه‌نفس در انجام امور بکوشد.
در زمینه‌هایی مثل بازی و کارهای رقابتی نیز همواره سعی شود بر برد و باخت یا آنچه سبب شود فردی تحقیر بشود تأکید نباشد. به‌جای آن در کارآمد جلوه‌دادن و پرورش موفقیت در افراد سعی شود.
قانون‌گرايی و پرهیز از تقلب از شاخصه‌های جوامع پیشرفته و توسعه‌یافته است و چنانچه کشور عزیزمان بخواهد در مسیر دستیابی به توسعه پایدار حرکت کند، باید افرادی در نهاد آموزش‌وپرورش تربیت شوند که قانون را اجرا و رعایت کنند و از تقلب و مکر و حیله پرهیز کنند، چرا که جامعه قانون‌گریز که افراد آن در سرپیچی و دورزدن قوانین و مقررات و تقلب سعی کنند، از پیشرفت باز می‌مانند.