کمی فکر کنیم
در تابستانی که گذشت مرتب در اخبار می‌شنیدیم که در مناطق متفاوت جنگل‌ها در حال سوختن هستند. امروز یک منطقه در غرب کشور، فردا منطقه‌ای در شمال غرب، پس‌فردا قسمتی از جنگل‌های شمال و هر روز خبری ناگوارتر از دیروز عده‌ای این وقایع را به گرم شدن کره زمین و تغییرات اقلیمی ربط می‌دادند. بعضی‌ها هم علت آن‌ها را سهل‌انگاری افراد و یا حتی آتش‌سوزی‌های عمدی می‌دانستند.
جنگل‌ها برای وضعیت هوا روی کره زمین بسیار اهمیت دارند، نابودی آن‌ها خطرات زیست‌محیطی فراوانی به دنبال خواهد داشت. نقش جنگل‌ها روی کره زمین شبیه کارکرد شُش‌ها در بدن انسان است. همان‌طور که ما در دستگاه تنفسی خود با شش‌هایمان نفس می‌کشیم، کره زمین هم با استفاده از همین جنگل‌ها نفس می‌کشد و هوا را تازه و آلودگی‌ها را پاک می‌کند. البته این مشکلات فقط برای کشور ما پیش نیامده است. در همه مناطق آتش‌سوزی‌ها در جنگل اتفاق می‌افتند. در همین تابستان جنگل‌های وسیعی از کشورهای استرالیا و آمریکا در آتش سوختند. من با شنیدن یک خبر بسیار تعجب کردم و در مورد تعداد درختانی که در آتش سوختند، کمی فکر کردم. شما هم در مورد این خبر فکر کنید. به نظر شما تعداد درختان روی کره زمین چند تاست؟ در هر هکتار جنگل‌های انبوه چند درخت وجود دارد؟ وقتی می‌گویند هزاران هکتار جنگل در آتش سوختند، شما چه حسی پیدا می‌کنید؟ آیا درک و تصور درستی از این عددها دارید؟ آیا متوجه می‌شوید که چند درخت از بین رفته است؟
خبری که من شنیدم، این بود: «بیش از 1650000 هزار هکتار از جنگل‌های کالیفرنیا در آتش سوختند.»1
محاسبه کنیم
ما فقط عددها را می‌شنویم و از کنار آن‌ها رد می‌شویم. در متن این خبر آمده است: «ایالت کالیفرنیا در سال 2020 شاهد بدترین فصل حوادث آتش‌سوزی طی سالیان گذشته بوده؛ به‌طوری‌که در مجموع بیش از یک میلیون و 650 هزار هکتار از اراضی این ایالت در آتش سوختند. این میزان در مقایسه با فصل آتش‌سوزی در سال 2018 در این ایالت، دو برابر گزارش شد.
تنهـا پنـج آتش‌سوزی مهیب در سال 2020 در آمریکا رخ دادند که در تاریخ این ایالت بی‌سابقه گزارش شدند.»
اکنون وقت محاسبه است. دست به کار شویم و حساب و کتاب کنیم. ابتدا باید راهی پیدا کنیم که بتوانیم به کمک آن تعداد درختان هر هکتار را تخمین بزنیم. البته این کار ساده‌ای نیست. عوامل متعددی در این موضوع تأثیر گذارند. در بعضی مناطق فاصله درختان از هم زیاد است و بعضی جنگل‌ها بسیار فشرده و متراکم هستند. نوع درختان نیز تأثیر‌گذار است. درخت‌های سوزنی‌برگ و مخروطی‌شکل بیشتری می‌توانند فشرده شوند و کنار هم رشد کنند. درختان برگ‌پهن با شاخه‌های وسیع و گسترده اجازه رشد درخت دیگری را در اطراف خود نمی‌دهند. به این ترتیب فاصله درختان زیاد می‌شود، اما کماکان جنگل انبوه و پوشیده به نظر می‌رسد.
یکی از راه‌ها نمونه‌گیری است. برای مثال، می‌توان در یک جنگل مربع‌هایی مثلاً به ضلع 10 متر در نظر گرفت و تعداد درخت‌ها را در این مربع‌ها شمرد. به این ترتیب با کنار هم قرار دادن نتایج این نمونه‌گیری‌ها تعداد متوسط را به دست آورد. در این محاسبات اندازه درخت هم تأثیر‌گذار است. اگر ارتفاع درختان کم باشد و شاخه‌هایشان زیاد گسترده نشده باشند، تعداد بیشتری در کنار هم جای می‌گیرند. در اینجا محاسبه به صورت تقریبی است و با علم به اینکه در هر منطقه با توجه به نوع درختان نتایج تغییر خواهد کرد، محاسبه را انجام می‌دهیم.
فرض کنید در یک منطقه مربع شکل به ضلع 10 متر و مساحت 100 متر مربع (100 متر مربع= 10متر ×10 متر)، درختان به فاصله تقریبی 10 متر از هم قرار گرفته‌اند. به این ترتیب شکلی مشابه شکل روبه‌رو و در هر 100 متر مربع 4 درخت خواهیم داشت:
می‌دانیم هر هکتار برابر با 10,000 متر مربع است. پس:
تعداد مربع‌ها 100= مترمربع 100÷ مترمربع 10000= 1 هکتار
تعداد درختان در هر هکتار 400=4×100
به خبری که شنیده‌ایم برگردیم. در سال 2020 در ایالت کالیفرنیا یک میلیون و 650 هزار هکتار در آتش سوخت. یعنی چند درخت؟
(درخت) 660000000= 400×1650000
به این ترتیب می‌توان گفت که به‌طور تقریبی 660 میلیون درخت در آتش از بین رفته‌اند. آیا از ابتدا به چنین عددی فکر می‌کردید؟ تازه این فقط یک نمونه از آتش‌سوزی‌هایی بود که در سال قبل اتفاق افتاده‌اند. اگر همه اخبار کشورهای مختلف را کنار هم بگذاریم، چه عددی به دست می‌آید؟ جالب است بدانیم که در کره زمین چند درخت وجود دارد؟ آیا کسی این تعداد را تخمین زده است؟
در دهه‌های پیش دانشمندان با استفاده از تصویرهای ماهواره‌ای تعداد درختان روی زمین را در حدود 400 میلیارد عدد برآورد کردند. اما در یک تحقیق جدید تعداد درختان روی زمین چیزی بیش از هفت برابر این عدد تخمین زده شده است؛ یعنی:
2800000000000=400000000000×7
براساس گزارش مجله معتبر «نیچر»، درحدود 04/3 تریلیون درخت روی زمین وجود دارد (هر 1000 میلیارد را یک تریلیون می‌گویند). یک زیست‌شناس هلندی با همکاری پژوهشگرانی از «دانشگاه ییل»، به جمع‌آوری نمونه‌های میدانی در این زمینه پرداخته است2 فقط 5/3 میلیارد درخت در سواحل «رود آمازون» و اطراف آن وجود دارد. جالب است بدانید که 12 هزار سال پیش تعداد درختان روی زمین دو برابر این تعداد بوده است! انسان‌ها با فعالیت‌های خودخواهانه خود و غفلت از اهمیت محیط زیست، درختان زیادی را از بین برده‌اند.
بیشتر فکر کنیم
آتش‌سوزی یکی از علت‌های نابودی درختان است. انسان برای تأمین نیازهای خود، از جمله کاغذ یا چوب به عنوان مصالح ساختمانی یا درست کردن وسایل چوبی، درختان زیادی را قطع می‌کند. البته اکنون توجه به این موضوع بیشتر شده است و سعی می‌کنند بعد از قطع درختان، درخت جایگزین آن را بکارند. همچنین به افزایش کاشت درختان و احیای جنگل‌ها توجه زیادی شده است، اما این اقدامات کافی به نظر نمی‌رسند و اوضاع خوبی در این زمینه وجود ندارد. شما آینده‌سازان این کشور باید نگران محیط زیست خود باشید. اگر در آینده مسئولیتی به عهده گرفتید، در حفظ محیط زیست تلاش کنید. مراقب باشید تصمیم‌های شما باعث تخریب محیط زیست نشود. اگر در جایی خطایی سر زد، همه باید به هوش باشند و برای جلوگیری از آن خطا اقدام کنند. ما نسبت به حفظ محیط زیستمان وظیفه داریم و باید تلاش کنیم زمین را برای آیندگان حفظ کنیم.
پی‌نوشت‌ها
1. متن خبر را در وبگاه خبری «خبربان» در نشانی زیر می‌توانید ملاحظه کنید.
https://khabarban.com/a/34041971
2. گزارش این خبر در وبگاه خبری «عصر ایران» در نشانی زیر منتشر شده است.
https://www.asriran.com/fa/news/553033