تکلیفی برای زندگی

پریناز موسوی، معلم پایه‌ی چهارم ابتدایی، دراین‌باره می‌گوید: «این موضوع به‌یک‌باره مطرح شد. معلمان هیچ آموزشی برای آن ندیده بودند. برگزاری چند کارگاه آموزشی که آن هم بیشتر به توجیه موضوع می‌پرداخت (نه آموزش معلمان) کافی نبود. با وجود این خیلی از معلم‌ها با خلاقیت و ابتکار خود، مجموعه‌ای از تکلیف‌های مهارت‌محور را طراحی و اجرا کردند. مشکل دیگر این بود که ما نمی‌توانستیم مشق خانه را حذف و حتی کم کنیم. چون هم تعداد دانش‌آموزان در کلاس زیاد بود و هم بحث‌های آموزشی کتاب‌های درسی. به‌طور قطع برای یادگیری این مباحث تمرین و تکرار نیاز است و ما در کلاس درس سی‌نفره‌‌مان، فرصت کافی نداریم که هم تدریس کنیم و هم تمرین و تکرار کافی داشته باشیم.»

از آنجا که والدین نیز رکن دیگر آموزش‌اند، آگاه‌نبودن و آموزش‌ندیدن آن‌ها را هم باید بیفزاییم به آنچه خانم موسوی توضیح دادند.

در همان سال‌‌ها آموزش‌وپرورش برای تکلیف‌های نوروزی نیز تکلیف مهارت‌محور مطرح کرد و با ارائه‌ی جدولی که حاوی موضوعات متعدد مهارتی بود، دانش‌آموز را مختار کرد یک یا چند مورد را انتخاب و نتیجه را بعد از تعطیلات نوروزی به کلاس ارائه کند. از این طرح خیلی استقبال شد. دیدم دانش‌آموزان برای انجام آن فعالیت‌ها چه ابتکاراتی را به کار گرفتند و چه تولیدات خلاقانه‌ای انجام دادند.

به این ترتیب، موضوع تکلیف مهارت‌محور می‌رفت تا در مدرسه‌ها برای خود جا باز کند و برای انجام درست آن تدبیرهایی اندیشیده شود، اما با شیوع بیماری کووید 19 و مجازی‌شدن آموزش، موضوع تکلیف مهارت‌محور به محاق رفت. همه‌ی دغدغه‌ی آمـوزش ‌و پـرورش، معلمان و والدین به چگونگی آموزش معطوف شد. آنچه دانش‌آموزان در این دو سال در کنار درس آموختند، مهارت استفاده از فناوری در فرایند آموزش بود، البته کسب این مهارت شامل معلمان نیز می‌شد. اما موضوع مهارت‌های زندگی تا حد زیادی به حاشیه رفت و کم‌رنگ شد.

شیرین محمدی، معلم پایه‌ی ششم، می‌گوید: « لازم است منابعی غنی، علمی و اصولی تألیف شود که نمونه‌های تکلیف مهارت‌محور را ارائه کند، سپس در اختیار معلمان و حتی اولیا قرار گیرد تا همان‌طور که گام‌های اولیه‌اش برداشته شد، با اجرای این طرح، در آموزش ابتدایی تحولی رخ دهد. البته این موضوع، بازنگری در محتوای کتاب‌های درسی را نیز می‌طلبد. برای این منظور می‌توان ایده‌ها و تجربه‌های معلمان را جمع‌ کرد و به تأیید و اصلاح کارشناسان آموزشی رساند و در نهایت منبعی پذیرفتنی برای استفاده ایجاد کرد.»

مینا شهرایی، معلم پایه‌ی پنجم، می‌گوید: «من تجربه‌های جالبی از تکلیف‌های مهارت‌محور دارم. کافی است بچه‌ها را کمی راهنمایی کنیم تا کارها را به‌بهترین شکل انجام دهند؛ مثلاً در همین دوران کرونا و آموزش مجازی، از بچه‌ها خواستم یک عملیات ریاضی را در امور روزانه‌ی زندگی به‌طور عملی نشان دهند. دیدم که هر کدام از آن‌ها خلاقانه این کار را انجام دادند، از مراحل کارشان فیلم گرفتند و برایم فرستادند. یکی از دانش‌آموزان به فروشگاهی رفته بود تا برای خانه‌شان خرید کند. در آنجا برای برخی از جنس‌ها تخفیف گذاشته بودند. این دانش‌آموز در حین گفت‌وگو با فروشنده، تخفیف هر جنس و بهای نهایی جنس را محاسبه کرده بود.»

او می‌گوید: «به نظرم حالا که عید نوروز را در پیش رو داریم، بهتر است ایـده‌های خلاقانه برای تکلیف‌های مهارتی در نظر بگیریم تا به شناخت بیشتر فرهنگ و رسوم ملی‌مان نیز منجر شود.»

قطعاً تغییر در فرایند آموزش و سوق‌دادن مباحث نظری به عملی، موضوعی است که برای موفقیت در آن باید تغییراتی اساسی در نظام آموزشی رخ دهند، از جمله اینکه محتوای آموزشی تا حدی از مرکزمحوربودن دور شود و معلم بتواند متناسب با اقتضائات محلی و فرهنگی منطقه‌ی زندگی دانش‌آموزانش محتوا تولید کند؛ محتوایی که صرفاً نظری نیست و مهارت‌ورزی را به کودکان انتقال می‌دهد.

به امید اینکه زین پس شاهد آموزش درست «مهارت‌های زندگی» در دوره‌ی ابـتدایی و «مهـارت‌های تخصصی» در آموزش عالی باشیم تا از این رهاورد هرگز نبینیم نوجوانی در مهارت ارتباطی و امور زندگی مشکل دارد و جوانی با مدرک تحصیلی عالی از ورود حرفه‌ای به بازار کار ناتوان است؛ بازار کاری که دانش‌ نظریِ آن را آموخته است.