کمی فکر کنیم
در اوایل سال 1400 تزریق واکسن کرونا به کندی پیش می‌رفت. واردات قطره‌چکانی بود و تولیدات داخلی تا آخر خردادماه شروع نشده بود. از اوایل تیرماه، هم مقدار قابل توجهی واردات واکسن کرونا داشتیم و هم تولیدات داخلی آغاز شد. هم‌زمان خیز پنجم شیوع کرونا و این‌بار از نوع دلتا (هندی) شروع شد. عده‌ای از مردم نگران سلامتی خود و خانواده بودند و هرطور که می‌توانستند، برای واکسینه کردن خودشان اقدام می‌کردند. عده‌ای اخلاق، شرافت و انسانیت را زیر پا گذاشتند و بدون رعایت نوبت و اولویت‌های اعلام شده، از واکسن‌های توزیع شده در مناطق مختلف به‌صورت غیرقانونی استفاده می‌کردند که با تعدادی از آن‌ها برخورد شد.
در این میان یکی از کشورهای همسایه اعلام کرد که آمادگی دارد به گردشگران و بازدیدکنندگان از آن کشور واکسن تزریق کند. نمی‌دانم اسم این کار را چه باید گذاشت. برخورد انسانی و بزرگواری یک کشور که فکر دیگران است، یا ماهیگیری از آب گل‌آلود؟ آیا مسئولان آن کشور به فکر مردم سایر کشورها هستند یا می‌خواهند از این طریق برای خودشان درآمدی کسب کنند؟ نگران ما هستند یا نگران جیب خودشان؟ البته اگر به دنبال کسب درآمد و منفعت برای خودشان باشند، نمی‌توان به آن‌ها اشکال گرفت. اما اینکه از استیصال دیگران برای کسب سود بهره‌برداری شود، جای تأمل و شاید انتقاد دارد. به‌خصوص وقتی رفتارهای بعدی آن‌ها را مشاهده می‌کنیم، شک و شبهه بیشتر می‌شود. بلافاصله بعد از استقبال مردم، به‌خصوص ایرانی‌ها از این شرایط، کشور همسایه اعلام کرد: هرکس به این منظور وارد کشورشان می‌شود، حداقل باید 10 روز اقامت داشته باشد! این تصمیم آن‌ها مسیر را از نگاه انسانی به سمت دیگری سوق می‌دهد.
محاسبه کنیم
بیایید با چند محاسبه ساده از نظر اقتصادی به این موضوع نگاه کنیم. مسئولان گمرک ایران اعلام کردند از روز اول تیرماه تا 25 تیر 1400، از مرز ایران به سمت این کشور همسایه 14000 نفر حرکت کردند.
یعنی به‌طور متوسط هر روز 560 نفر وارد این کشور شده‌اند:
560=25÷14000
فرض کنیم که این مسافرت‌ها به همین ترتیب تا آخر مرداد (در مجموع 2 ماه یا 60 روز) ادامه داشته باشد.
پس در حدود 33600 نفر در دو ماه به این منظور سفر کرده‌اند:
33600=60×560
طبق اعلام این کشور باید 10 روز اقامت داشته باشند:
(نفر روز) 336000=10×33600
اگر هزینه اقامت هر نفر در روز را، در حد کمترین هزینه ممکن برای اقامت و غذا و بدون خرید و حمل‌ونقل، 120 دلار فرض کنیم، خواهیم داشت:
دلار 40320000=120×336000
اگر همین افراد برای دریافت دوز دوم واکسن مجدداً به همین کشور و با همان شرایط مراجعه کنند، خواهیم داشت:
دلار 80640000=2×40320000
در تیرماه 1400 هر دلار در حدود 26000 تومان بود؛ یعنی:
تومان 2096640000000=26000×80640000
پس در مجموع این افراد در حدود 2100 میلیارد تومان هزینه برای واکسیناسیون خود خواهند کرد.
خیلی عجیب است! این عدد برای شما تعجب‌برانگیز نبود؟! فکر می‌کنید با 2100 میلیارد تومان چه کارهایی می‌شود کرد؟ با این مقدار پول چند برابر احتیاج این افراد می‌شد واکسن وارد کرد؟ اگر قیمت واکسن وارداتی را در حدود 20 دلار هم در نظر بگیریم، خواهیم داشت:
4032000=20÷80640000
یعنی با این پول می‌شد 4 میلیون دوز واکسن وارد کشور کرد.
و اگر به هر نفر دو دوز واکسن زده شود، این تعداد واکسن برای 2 میلیون نفر کافی بود:
2032000=2÷4032000
در واقع هزینه‌ای که 33600 نفر برای واکسینه کردن خود کرده‌اند، معادل واکسینه کردن 2 میلیون نفر بوده است.
بیشتر فکر کنیم
بیایید در مورد این اتفاق بیشتر فکر کنیم. واقعاً چه کسی مقصر است؟ مقصر کشور همسایه است؟ آیا آن‌ها نباید به فکر منافعشان باشند؟ نباید از این راه و از درآمد گردشگری منفعت کسب کنند؟ آن‌ها به‌نوعی حق دارند که برای کسب درآمد بیشتر به هر روشی متوسل شوند و از این موقعیت به نفع دولت و مردمشان قدم بردارند. خب پس ایرانی‌هایی که به این سفر رفته‌اند و این هزینه را کرده‌اند، مقصر هستند؟ آن‌ها نباید به فکر سلامتی خودشان و خانواده‌شان باشند؟ آیا می‌شود به آن‌ها گفت برای جان خود و عزیزانشان اقدامی نکنند؟ آن‌ها هم به‌نوعی حق دارند که برای سلامتی خود تلاش و هزینه کنند. برای مثال، اگر یکی از آن‌ها مبتلا شود و ریه‌هایش درگیر شوند، باید برای هر آمپول مبلغ زیادی پول بپردازد پیش خودش می‌گوید پس این مقدار هزینه را صرف پیشگیری و واکسن زدن می‌کنم.
خب به نظر شما پس چه کسی مقصر است؟ آیا در واردات، تولید و تزریق واکسن سرعت عمل کافی نداشته‌ایم؟ آیا با شرایط تحریم ظالمانه و دشواری در معاملات بانکی و ارسال ارز برای واردات می‌شد بهتر از این عمل کرد؟ آیا کشورهای سازنده به تعهدات خود عمل کردند؟ آیا طبق وعده‌های خود و حتی با دریافت وجه واکسن‌ها آن‌ها را به موقع تحویل دادند؟
مسئله پیچیده‌تر از آن است که بتوان شخص یا گروهی را مقصر و متهم کرد. اما می‌شود در مورد این اتفاقات بیشتر فکر کرد و از آن‌ها برای آینده درس گرفت؛ تا هم بتوان چنین معادلات چندمجهولی را بهتر حل کرد، هم مردم مشکلاتشان حل شود.