والدین رهیار و راهنما

شاید این عبارات را زیاد شنیده‌ایم که «موفقیت مهارت است و هنر» یا «خوب زندگی کردن هنر است و مهارت می‌خواهد» و سایر جملات و عبارت‌هایی از این دست.

آیا این عبارت صحیح است یا خیر؟ اما قبل از پاسخ این مطلب را بخوانید: همه ما می‌توانیم خوب و با آرامش زندگی کنیم به شرط آنکه بدانیم هدف از زندگی چیست؟ جامعه و فرهنگ ما نسبت به زندگی چه اهدافی دارد؟ دین ما نسبت به زندگی چه می‌گوید و چه اهدافی را برای ما مشخص کرده است. ابعاد مختلف زندگی چیست؟ آنگاه فرایند و مراحل زندگی را بشناسیم و مشکلات و موانع آن را در طول مسیر بدانیم.

امروز بسیاری از علوم تلاش کرده‌اند تا به ما کمک کنند و براساس تجارب بشری و اعتباربخشی آن تجارب در قالب روش‌های علمی به سؤالات فوق پاسخ دهند.

امروزه مسائل به ظاهر پیچیده با آموزش افراد و یادگیری مهارت‌های حل مسئله، قابل حل است. به‌طور مثال، یک مکعب روبیک را درنظر بگیرید. ظاهراً جور کردن و چیدمان آن برای کسی که آموزش و مهارت لازم را ندارد سخت است، لذا فکر می‌کنیم کسانی که با سرعت آن‌را جور و هماهنگ و مرتب می‌کنند انسان‌های باهوش و استثنایی هستند. درست است؛ این افراد باهوش هستند اما سایر افراد هم با هوش معمولی و با آموزش و یادگیری و تمرین و کسب مهارت می‌توانند این مکعب را مرتب کنند.

امروزه یکی از رموز موفقیت افراد؛ توانمندی‌ها و مهارت‌های بیشتر آن‌ها در زمینه‌های مختلف است نه هوش بالای آن‌ها.

برای شناختن یک زندگی موفق یا یک فرد موفق دقیقاً باید بدانیم که او چه نقشی در یک گروه یا خانواده‌اش دارد. باید بدانیم پدر و مادر بودن یک نقش اساسی در خانواده و یک تعهد مادام‌العمر در خانواده است که با تولد فرزند آغاز می‌شود و در تمام مراحل زندگی فرزند ادامه دارد.

نقش والدین باید همراه با بزرگ شدن فرزندان تغییر کند، فرزندان در طول بیست سال اول زندگی از سه مرحله، با سه نقش ترتیبی متمایز، عبور می‌کنند.

نقش اول: دوره اولیه زندگی است؛ یعنی از تولد تا هفت سالگی. در این دوره نقش والدین کمک و مشارکت در انجام کارها است همراه با آموزش توانمندسازی فرزند در انجام کارهای روزانه.

نقش دوم: در حدود شش یا هفت سالگی شروع می‌شود که کودک به تدریج و به‌صورت مستقل اطلاعات را جذب می‌کند و به کارکردهای حمایتی یک بزرگ‌تر نیاز دارد. دراین دوره والدین به فرزند کمک می‌کنند تا علایق و توانمندی‌های خود را بروز دهد و آن‌ها را بشناسد.

نقش سوم: از 13 تا بیست‌سالگی است که دوره‌ نوجوانی و بلوغ شکل می‌گیرد. در این دوره والدین نقش راهنما برای حل مسائل و رهیار را دارند. باید روش‌های تفکر صحیح و مهارت‌های حل مسئله را به فرزندان خود بیاموزند. باید فلسفه زندگی و درست زندگی کردن و باید و نبایدهای این جهان را به او آموزش دهند. در این دوره نوع و چگونگی ارتباط والدین با فرزندان باید با دوره‌های قبلی متفاوت باشد، لذا والدین باید روزبه‌روز بیاموزند و همراه با تغییرات رشدی فرزندانشان با آن‌ها رفتارهای مناسب داشته باشند. پیامبر گرامی اسلام، حضرت محمد صلی‌الله‌علیه‌و‌آله می‌فرمایند: «الوَلَدُ سَیدٌ سَبعَ سِنینَ وَ عَبدٌ سَبعَ سِنینَ وَ وَزیرٌ سَبعَ سِنینَ[i]». فرزند، هفت‌سال اول سرور و هفت‌سال بعد فرمانبردار و هفت‌سال آخر وزیر است.

 ما در این فصلنامه قصد داریم در حوزه برنامه‌های درسی و آموزشی، دانش‌ها و توانمندی‌هایی را بر اساس پژوهش‌های انجام شده، یعنی نیازسنجی‌های علمی و پژوهشی، که از والدین ده استان کشور([ii]و[iii]) دریافت شده به شما ارائه نماییم.

این حوزه نیاز‌ها عبارت است از:

1. نیاز‌های تربیت دینی

2. نیاز‌های برنامه‌های درسی

3. نیاز‌های تربیت اجتماعی

4. نیاز‌های جنبه‌های روان‌شناختی دانش‌آموز

5. نیاز‌های تغذیه و بهداشت

6. نیاز‌های سلامت و تربیت‌بدنی

رشد آموزش خانواده از این شماره با رویکرد جدید ارتقای بینش خانواده‌ها و راهنمایی و رهیاری والدین محترم در ارتقای کیفیت آموزشی‌ و پرورشی فرزندان عزیز شما محتواهایی را ارائه خواهد کرد. در این شماره توجه ما، به‌دلیل شیوع ویروس کرونا و مشکلاتی که متأسفانه در همه جامعه به‌ویژه در نظام آموزشی ما ایجاد کرده است، ارائه موضوعاتی در این خصوص خواهد بود.
در ضمن با توجه به آغاز سال تحصیلی جدید برای والدین محترم دانش‌آموزان پایه اولی پرونده ویژه‌ای به‌همین نام تهیه و ارائه شده است.

***

امیدواریم بتوانیم رضایت شما خانواده‌های محترم را برآورده و پاسخ‌گوی نیازهای آموزشی فرزندان شما عزیزان باشیم. منتظر دریافت نظرات ارزشمند و پیشنهادهای شما در خصوص محتوای فصلنامه هستیم.

 
[i]. مکارم‌الاخلاق، ص 222.
[ii]. نیازسنجی به‌منظور تهیه بسته آموزشی والدین دانش‌آموزان دوره ابتدایی، سال 1391ـ سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی.
[iii]. رساله دکتری اعظم مولایی‌نژاد، نیازسنجی جامع آموزشی والدین دانش‌آموزان دوره ابتدایی در سه حوزه سلامت جسمانی؛ تریبت اجتماعی و تربیت دینی در مدارس ابتدایی کشور، سال 1396.