امام علی(ع) می‌فرماید:«مرد صادق با راستگویی‌اش سه چیز را به‌دست می‌آورد: حسن اعتماد، محبت و دوستی، ابهت و شکوه در دل‌ها (غررالحکم، حدیث‌های 99 و 11). در مقابل، روند بی‌صداقتی، روابط را سست و به‌تدریج متلاشی می‌کند. مگر نه این است که مشخصه بزرگ رابطه‌ای خوب، اعتماد و اطمینانی است که بین دو طرف وجود دارد! با صداقت است که می‌توان روابطی این‌گونه محکم و پایدار بنیان نهاد؛ زیرا تنها در این فضاست که روابط خوب و پایدار رشد می‌کنند.
می‌بینید که صداقت و درستکاری، خود از عوامل مهم به‌دست‌آوردن اعتبار و به تبع آن پیشرفت و موفقیت در کسب و کار و تجارت هستند. برای دست‌یافتن به این اعتبار و اعتماد در میان پایه‌های متعدد کسب و کار، از کارکنان مجموعه گرفته تا مشتریان، باید برای تأمین رضایت آن‌ها کوشید و این میسر نخواهد شد جز با نشان‌دادن صداقت و درستکاری در کنار دیگر ارزش‌های اخلاقی در فضای کسب و کار.
البته صادق‌بودن موضوعی است که در همه زمینه‌ها مصداق دارد؛ دوستی، ازدواج، کسب و کار و دیگر تعاملات. از این رو، در پیش‌گرفتن راستی و صداقت باید در جای‌جای زندگی، یعنی نه تنها در کار و عمل و رفتار و کردار، که در هر سخن و گفتار و نیز هر برنامه‌ریزی، مورد توجه باشد. به قول فردوسی بزرگ در دفتر دوم شاهنامه:
به هر کار در پیشه کن راستی
چو خواهی که نفزایدت کاستی
بر اساس آموزه‌های اسلامی، هرکدام از ما، به‌خصوص در کسب و کار خود، در هر حوزه‌ای که باشد، باید مراقب باشیم گفتار و رفتارمان از صداقت فاصله نگیرد. این ملاک دین‌داری ماست.
در حدیثی از پیامبر (ص) آمده است:«کسی که به مسلمانی خیانت کند، یا به او زیانی برساند، و یا به او نیرنگ بزند، از ما نیست» (الحیاه، 1391: 546). گفتیم، صداقت زمینه‌ساز اعتماد است؛ یعنی اگر صداقت نباشد، اعتمادی نیز شکل نخواهد گرفت. صداقت است که باعث اعتماد مشترک میشود.
وقتی فرد به این باور برسد که صاحب کسب و کار همه‌چیز را از راه درست انجام می‌دهد و برای ارائه کار یا سرویس باکیفیت اهمیت قائل است، معلوم است آن کسب و کار را از پاداش اعتماد خود بی‌نصیب نخواهد گذاشت. البته در بازار گسترده رقابت بر سر دستیابی به سود بیشتر، متأسفانه زمینه به‌کارگیری شیوه‌های نادرستی همچون دروغ‌گویی و فریبکاری به‌شدت فراهم است. ازاین‌رو، اسلام بر پایبندی به صداقت در کسب و کار تأکید فراوان کرده است و برای آن پاداش زیادی قرار داده است. پیامبر(ص):«تاجر راستگو و مسلمان در قیامت با شهیدان است» (میزان الحکمه، 1377: 620). نیز فرموده است:« درهای بهشت بر روی کاسب راستگو بسته نمی‌شود» (پیشین).
به یاد داشته باشیم، ممکن است با صداقت‌نداشتن و دروغ هم بشود کاری را برای مدتی جلو برد؛ یعنی کسانی را فریب داد و به سودی هم دست یافت. اما نباید خود را گول زد. معلوم است وضعیت هرگز این‌گونه نمی‌ماند. به‌علاوه، مگر همه‌چیز سود مادی است! صداقت بهترین سیاست کاری است. صداقت است که موجب توجه و اقبال عمومی و جذب مشتریان وفادار میشود و درنتیجه رونق کسب و کار را در پی خواهد داشت. این همان است که در حدیثی از امام صادق(ع) آمده است: «هرگاه فروشنده و خریدار راستگو باشند، تجارت آن‌ها بابرکت میشود» (کافی، جلد 5: 174).
و نیز فرموده است:« بر تو باد راستگویی و ادای امانت که در این صورت شریک مال مردم خواهی شد. (سپس انگشتان خود را جمع کرد و فرمود این‌چنین)؛ یعنی با مردم یگانه خواهی شد (وسایل، جلد19 : 69).
پس صداقت و درستکاری و ضایع‌نکردن حق مشتری را باید از اولویت‌های کاری خود قرار داد و در هرحال خدا را در نظر گرفت و به کسب درآمد سالم اندیشید.
منابع
1. عبدالواحد محمد تمیمی آمدی. غررالحکم و درالکلم. انتشارات دفترتبلیغات اسلامی قم. 1366.
2. حکیمی، محمدرضا و دیگران. الحیاه. جلد 5. ترجمه احمد آرام. انتشارات دلیل ما. تهران. 1391.
3. محمدی ری‌شهری، محمد. میزان‌الحکمه. جلد 2. ترجمه حمیدرضا شیخی. دارالحدیث. تهران. 1377.
4. محمدبن یعقوب کلینی. کافی (هشت‌جلدی). دارالمکتب اسلامیه. تهران. 1365.
5. شیخ محمدبن‌حسن حر عاملی. وسایل‌الشیعه. اسلامیه. تهران. 1367.