بیشتر از 100 سال پیش، حسنخان معاونالملکـ از بزرگان و محترمان شهر کرمانشاهـ دست به جیب شد تا بانی ساخت تکیهای بینظیر در مرکز شهر کرمانشاه شود. وقتی کار ساخت تکیه به پایان رسید، مردم بنایی دیدند که یک نمایشگاه از آثار کاشیسازان سرشناس عهد قاجار به حساب میآمد. سر تا پای تکیه رنگارنگ از کاشیهایی بود که داستانهای محبوبشان را روایت میکردند.
تکیه معاونالملک در کرمانشاه محلی برای هنرنمایی جمعی از معماران و کاشیسازان دوران قاجار است که هر کدام در کار و حرفه خود بهترینِ دوران بودند. حتی وقتی روزگار به معاونالملک پشت کرد و جیبش خالی شد، استادکاران پای کار ایستادند و بنای تکیه را به پایان رساندند. کسانی که تکیه معاونالملک را دیدهاند، تأیید میکنند که چیزی بیشتر از پول معاونالملک در ساختهشدن و ماندگاری آن نقش دارد؛ چیزی شبیه عشق و اعتقاد.
پلهپله تا تکیه
برای ورود به تکیه باید شش متر از سطح خیابان پایین رفت. برای این کار یک راهپله در کنار خیابان وجود دارد که به محوطه جلوی تکیه ختم میشود. معاونالملک وقتی قصد کرد که تکیهای برای برگزاری مراسم مذهبی و مکانی برای جمعشدن مردم و رفع اختلافاتشان بسازد، زمینی را که در همسایگی حمام حسنخان قرار داشت، انتخاب کرد. استادکاران در همین زمین که مانند حمام پایینتر از سطح زمین قرار داشت، تکیه را پایه گذاشتند.
روایتهای تماشایی
حسینیه، زینبیه و عباسیه سه بخش تکیه تماشایی معاونالملک هستند. این بنای پوشیده از کاشی دو حیاط و یک ساختمان مرکزی دارد که با سقفی گنبدی شکل پوشیده شده است. در ایام محرم و صفر مراسم عزاداری امام حسین(ع) و یاران وفادارش در تمامی فضاهای تکیه برپا میشد. اولین حیاط در مسیر بازدیدکنندگان حسینیه است. کاشیهای داستانگو وقت را تلف نمیکنند و از همان ابتدا به استقبال میآیند تا روایتهایشان را آغاز میکنند.
پیامبران در عباسیه
عباسیه بزرگترین بخش تکیه است. با گشتوگذار در این حیاط و تماشای دیوارها و کاشیهای آن میتوان داستانهای پیامبران را مرور کرد. اگر چه در تکیه معاونالملک اولویت با موضوعهای مرتبط با قیام امام حسین(ع) است، اما بین کاشیها میشود شخصیتهای دیگر داستانهای مذهبی و اسطورهای را دید و با روایت آنها همراه شد. موزه مردمشناسی کرمانشاه را هم در اتاقهای رو به همین حیاط میتوان دید.
قیام در زینبیه
زینبیه که قلب تکیه معاونالملک کرمانشاه به حساب میآید، از ابتدا چنین رنگارنگ نبوده است. زمانی دیوارهای زینبیه با آینه، تزئینات گچی و نقاشی تزئین شده بود، اما بعدها ساختمان آتش گرفت و تزئینات آسیب دیدند. در بازسازی عمارت، کاشیها جای دیگر تزئینات را گرفتند و تمام دیوارهای زینبیه را مال خود کردند. بیشتر قابهای کاشی در زینبیه روایتگر اتفاقات دشت کربلا در سال 61 قمری هستند.
کاشی فوری
کاشیهایی که دیوارهای تکیه را پوشاندهاند، از نوع خشتی هستند. در این نوع از کاشیکاری، خشتهای مربعشکل کاشی در کنار هم قرار میگیرند و نقاش روی آنها نقاشی میکند. نقاشیها رنگآمیزی میشوند و خشتهای کاشی داخل کوره میروند تا حرارت ببینند. پس از بیرون آمدن از کوره، قطعات کاشی در کنار هم قرار میگیرند تا تابلو شکل بگیرد. سرعت کار در این روش بیشتر از روش کاشی معرق است و با این سبک کار، کاشیسازان میتوانند، سطحهای بزرگ را سریعتر بپوشاند.