فیثاغورس (495-570 ق م)
فیثاغورس نامی است که با گذشت 2500 سال، هنوز از سکه نیفتاده است. زیرا این نام با قضیه فیثاغورس در هندسه پیوند خورده است که هر دانش‌آموز دبیرستانی آن را می‌خواند.
فیثاغورس یونانی بود. به مصر، بابل و ایران سفر کرد و گفته‌اند همراه با داریوش هخامنشی به پارس هم سفر کرده و تخت جمشید را نیز دیده بوده است. فیثاغورس اهل فلسفه، حکمت و نجوم بود.
قضیه فیثاغورس می‌گوید: در هر مثلث قائم‌الزاویه، مربع وتر برابر با مجموع مربع‌های دو ضلع دیگر است؛ یعنی
A2+b2=c2
آیا شما می‌توانید این قضیه را اثبات کنید؟
قاضی‌زاده رومی، صلاح‌الدین (840-766هـ ق)
قاضی‌زاده رومی، از ریاضی‌دانان و اختر‌شناسان نامدار عصر تیموریان بود. او در شهر «بورسه» (بورسای امروز) در ترکیه امروز که آن زمان پایتخت عثمانیان بود، متولد شد. به همین سبب به رومی مشهور شده است. وی چندی در زادگاه خود نزد شمس‌الدین محمد فناری علوم زمان خود را تحصیل کرد و چون مایل بود بیشتر بیاموزد، استادش به او توصیه کرد که به ماوراء‌النهر (ترکستان) برود که در آن زمان سرزمین دانشمند‌پرور بود. پس به سمرقند رفت و خود را به الغ‌بیگ، پادشاه تیموری معرفی کرد.
الغ‌بیگ که خود دانشمند بود، او را به ریاست مدرسه سمرقند و همکاری با غیاثالدین جمشید کاشانی، رئیس رصد‌خانه سمرقند، منصوب کرد. قاضی‌زاده پس از قتل غیاثالدین جمشید، که به سعایت بدخواهان انجام شد. جانشین او در رصد‌خانه شد و تا پایان عمر به این کار علمی ادامه داد. سرانجام هم در همین شهر درگذشت. آثار زیادی از وی باقی مانده‌است؛ از جمله: شرح تذکره در نجوم، رساله در حساب، حاشیه بر تحریر اقلیدس، رساله در هیئت، و شرحی بر رساله چغمینی در هیئت.
قربانی، ابوالقاسم (1380-1290 ش)
ابوالقاسم قربانی از ریاضی‌دانان و معلمان برجسته ایران، و نویسنده‌ای ادیب و عالم به تاریخ ریاضیات بود. در تهران متولد شد و در دانش‌سرای عالی به تحصیل ریاضی پرداخت. سال‌های طولانی در مدرسه و سپس دانشگاه تدریس کرد و با همکاری حسن‌صفاری، کتاب‌های بسیاری، (47 عنوان) برای مدرسه‌ها در رشته ریاضی نوشت. او پژوهشگری برجسته در تاریخ ریاضیات اسلامی بود و نام بسیاری از ریاضی‌دانان مسلمان را زنده کرد. مهم‌ترین اثرش کتاب «زندگی ریاضی‌دانان دوره اسلامی» است که به انگلیسی نیز ترجمه شده است. از دیگر آثار ارزشمند قربانی کتاب‌های «کاشانی‌نامه»، «بیرونی‌نامه»، «بوزجانی نامه» و «تحقیق در آثار ابوریحان بیرونی» است که هر چهار کتاب طی دو دهه (در سال‌های 1350، 1353، 1371 و 1372) برنده کتاب سال شد. «انجمن ریاضی ایران» جایزه‌ای به نام ابوالقاسم قربانی دارد که به بهترین مقاله در زمینه تاریخ ریاضیات اهدا می‌شود.
قوشچی، ملاعلی (879-810 هـ ق)
نام او علی‌بن محمد سمرقندی، معروف به «ملاعلی قوشچی» بود و در سمرقند به دنیا آمد. او نیز مانند قاضی‌زاده رومی از دانشمندان ریاضی‌دان و منجم دربار الغ‌بیگ و شاگرد قاضی‌زاده بود. شغل پدرش قوشچی بود؛ یعنی مسئول نگهداری قوش‌ها (باز‌های شکاری). از این‌رو به این نام مشهور شد. قوشچی به درجه‌ای از علم و لیاقت رسید که توانست زیج الغ‌بیگ- یعنی جدول‌های نجومی- را که غیاثالدین جمشید و قاضی‌زاده نتوانسته بودند تمام کنند، به اتمام برساند. وی پس از مرگ الغ‌بیگ به زیارت حج و سپس به تبریز رفت و در آنجا به حضور اوزون‌حسن رسید. اوزون حسن به وی مأموریت داد به استانبول (قسطنطنیه) برود که تازه فتح شده بود و پیامش را به سلطان‌محمد عثمانی برساند. این مأموریت سبب شد که ملاعلی قوشچی بقیه عمر خود را در استانبول به تحقیق، تدریس و تألیف بگذراند. سرانجام نیز در آن شهر درگذشت و در کنار قبر ابوایوب انصاری، صحابی پیامبر، به خاک سپرده شد.
کاشانی، غیاثالدین جمشید (832-790 هـ ق)
غیاثالدین جمشید در کاشان به دنیا آمد. پدربزرگش طبیب و پدرش مردی دانشمند و آشنا به علم نجوم بود. خودش نیز نزد پدر ریاضی و نجوم آموخت و در جوانی به درجه بالایی از این دانش رسید. غیاثالدین 18 ساله بود که قاضی‌زاده رومی گذرش به کاشان افتاد، با غیاثالدین و پدرش ملاقات کرد و غیاثالدین را برای همکاری خود مردی شایسته دید. به همین دلیل وقتی به سمرقند رسید، به الغ‌بیگ گفت تا غیاثالدین را به سمرقند فرا بخواند. الغ‌بیگ نیز پذیرفت و غیاثالدین را به سمرقند دعوت کرد و او را به ریاست رصد‌خانه‌اش منصوب کرد.
غیاثالدین عمر کوتاهی داشت، اما در همان مدت کمی که در رصد‌خانه خدمت کرد، آثار ماندگاری از خود به جا گذاشت. عدد پی (π) را با دقت زیاد محاسبه کرد و سینوس زاویه یک درجه را با روشی بی‌سابقه به دست آورد. از همه مهم‌تر زیج الغ‌بیگ را تدوین کرد که البته بعد از مرگش به دست ملاعلی قوشچی کامل شد. غیاثالدین به توطئه حاسدان و مخالفان در 42 سالگی به فرمان الغ‌بیگ به قتل رسید و در سمرقند به خاک سپرده شد.