«شاپان»؛ این شاپان ارزان و نازنین!
«شاپان» یا «شاپون» در اصل نوعی قیر تصفیه‌شده است که به‌عنوان رنگ آستری در چوب‌کاری، سفال‌گری و... از آن استفاده می‌شود. اما می‌توان از آن برای براق‌کردن چوب، پارکت(نوعی کف‌پوش ساختمانی) و تغییر رنگ وسایل چوبی استفاده کرد. نکته خوب و مهم درباره این ماده پرطرف‌دار و محبوب در نقاشی، قیمت بسیار پایین آن در مقایسه با رنگ‌های معمولی و آسانیِ کارکردن با آن است. شاپان را می‌توانید از رنگ‌فروشی تهیه کنید.
شاپان معمولاً در دو رنگ مشکی و قهوه‌ای تولید می‌شود. به‌راحتی و باسرعت آماده و خیلی زود خشک می‌شود، پس لازم است کارکردن با آن را بلد باشیم.
پیش از آماده‌کردن شاپان لازم است که میز یا وسیله دیگری را که برای رنگ‌کردن در نظر داریم، برای این کار آماده کنیم. خراشیدگی‌های جزئی سطح میز و ... را می‌توان با سنباده نرم از بین برد و خراشیدگی‌ها و ریختگی‌های عمیق‌تر را باید با بتونه ترمیم کرد. (برای این‌کار از متخصص کمک و مشورت بگیرید.)
آماده‌کردن شاپان
شاپان ماده غلیظی به شکل قیر است که پیش از استفاده حتماً باید رقیق شود. برای رقیق‌کردن(حل‌کردن) شاپان می‌توان از حلال‌هایی چون تینر، گازوئیل یا بنزین(با رعایت کلیه جوانب ایمنی) استفاده کرد. البته بهتر است از بنزین استفاده کنیم، چون بنزین بسیار فَرّار است (و زود خشک می‌شود) و به ترکیب شاپان آسیب نمی‌زند.
دو نکته مهم:
1. رنگ، بنزین، تینر، گازوئیل و تمام مشتقات نفت، مواد آتش‌زا و خطرناکی هستند که هنگام کارکردن با آن‌ها باید بسیار مراقب باشید که آتش‌سوزی راه نیندازید. هرگز این مواد را در مجاورت شعله و یا درهوای بسیار گرم نگه‌داری نکنید و هنگام ترکیب‌کردن آن‌ها مراقب باشید که در معرض آتش و شعله نباشید.
2. حتماً از دستکش مناسب استفاده کنید.
• شاپان معمولاً در قوطی‌های یک‌کیلوگرمی عرضه می‌شود برای رسیدن به رنگ دلخواه، باید به میزان خاصی بنزین را با شاپان ترکیب کنید. اگر از شاپان قهوه‌ای استفاده می‌کنید، هر قدر بنزین بیش‌تری استفاده کنید، رنگ قهوه‌ای روشن‌تری به دست می‌آید. بنابراین توصیه می‌کنیم که ابتدا مقدار تخمینی مورد نیاز شاپان را در ظرف بزرگ‌تری بریزید و بنزین را کم‌کم اضافه کنید و خوب هم بزنید و با دست، آن را ورز بدهید (دستکش فراموش نشود.) بعد محلول به‌دست‌آمده را روی یک چوب یا سطح بدون‌رنگ بمالید تا متوجه شوید به رنگ دلخواه رسیده است یا نه.
• برای رنگ‌آمیزی با شاپان می‌توان از پارچه یا قلم‌مو و حتی پیستوله استفاده کرد؛ اما توصیه می‌شود و بهتر است که از یک پارچه تمیز نخی و بدون پرز استفاده کنید. در صورت استفاده از قلم‌مو ممکن است رد قلم روی سطح باقی بماند. استفاده از پیستوله‌های نقاشی هم مهارت خاصی می‌خواهد که به دردسرش نمی‌ارزد و بهتر است بی‌خیال آن بشوید و با همان پارچه تمیز کارتان را راه بیندازید.
• رنگ‌آمیزی را با حوصله و بدون عجله انجام دهید. رنگ را یک‌نواخت و از یک طرف سطح شروع کنید و جلو بروید تا کار، یکدست و زیبا شود.
• هنگام رنگ‌آمیزی بهتر است در فضای بسته کار نکنید. در فضای باز هم مراقب باشید که در معرض گرد و خاک قرار نگیرید، چون ممکن است روی رنگتان گردوغبار بنشیند و کار را خراب کند.
• یکی دو ساعت (براساس سرما یا گرمای هوا) صبر کنید تا رنگ کاملاً خشک شود. به شما تبریک می‌گویم؛ از کارتان لذت ببرید.
نکته:
همان‌طور که گفته شد، برای تغییر رنگ وسایل چوبی می‌توان از شاپان استفاده کرد. رنگ‌های روشن مثل سفید، کرمی و نخودی را می‌توان با شاپان قهوه‌ای به رنگ‌های قهوه‌ای، فندقی و قهوه‌ای روشن درآورد (براساس درصد ترکیب بنزین و شاپان) و یا با استفاده از شاپان مشکی، به رنگ مشکی درآورد، ولی رنگ‌های تیره مثل مشکی را نمی‌شود قهوه‌ای کرد.
• کمی سلیقه هم بد نیست! من با استفاده از یک تکه مقوّا، پیش از خشک‌شدن شاپان، به آن نقش و نگار داده‌ام. شما پیشنهادی ندارید؟
