اشاره
سرعت و میزان یادگیری هریک از دانش‌آموزان
با یکدیگر متفاوت است. با توجه به ساعات محدود و زمان کم آموزش درس‌ها
در مدرسه، بهره‌گیری
از روش‌های فعال یادگیری و فناوری‌های
جدید برای افزایش کیفیت و کمیت یادگیری، تا حد تسلط همه دانش‌آموزان،
ضروری است تا هر فرد بتواند با توجه به توانایی‌ها
و سرعت یادگیری خود، بخش عمده مراحل آموزشی و یادگیری را فعالانه و به سهولت و
درستی، و البته همراه با جذابیت، طی کند.
در ادامه، تجربه‌ای
از نگارنده در استفاده از روش تدریس معکوس با کمک «درس‌افزار
معلم‌ساخته علوم تجربی»، آمده است.
سال تحصیلی گذشته که در چهار مدرسه روستایی تدریس علوم
تجربی داشتم، در سه مدرسه فقط یک دستگاه رایانه، آن‌هم
برای امور اداری مدرسه، وجود داشت که از همان به‌صورت
مشترک در کلاس علوم برای اجرای نرم‌افزارها
و محتواهایی که خودم طراحی
کرده‌ام، استفاده می‌کردیم.
در مدرسه چهارم متأسفانه هیچ رایانه‌ای
نبود و گاه‌گاهی از رایانه همراه
مدیر استفاده می‌شد. متأسفانه پیگیری‌های
مدرسه برای تهیه یک دستگاه رایانه برای مدرسه نیز موفقیتی حاصل نکرده بود. به هر
حال، با توجه به نبود دسترسی به اینترنت در هر چهار مدرسه و نامناسب‌بودن
امکانات آموزشی، تصمیم گرفتم محتواهایی آموزشی را که خودم در طول چند سال براساس
نیازهای یادگیری همین مدرسه‌ها و
دانش‌آموزان طراحی و آماده کرده
بودم، (مانند پویانمایی‌ها،
پاورپوینت‌ها، اجزای آموزشی و
آزمون الکترونیکی، و نرم‌افزارهای
ویندوزی و اندرویدی)، در قالب یک درس‌افزار
جامع علوم، برای استفاده در رایانه این مدرسه‌ها
به کار گیرم. تعداد محدودی از بچه‌ها
هم که در منزل رایانه داشتند، می‌توانستند
از این درس‌افزار در منزل استفاده
کنند. این کار در یادگیری معکوس مؤثر بود. اما بخش‌های
دیگری ازجمله محتواهای قابل اجرا
روی تلفن‌ها و تبلت‌های
اندرویدی نیز در قالب انواع چندرسانه‌ای‌ها
به این درس‌افزار اضافه شد که بر
کیفیت و کمیت آن افزود (تصویرهای 1 و 2).
از آنجا که همه بچه‌ها
در منزل رایانه نداشتند، با بررسی متوجه شدم تقریباً همه دانش‌آموزان
در منزل به یک دستگاه تلفن همراه هوشمند دسترسی دارند (تصویر 3).
در دسترس‌بودن
و عمومیت داشتن تلفن‌های
همراه هوشمند یک فرصت مناسب آموزشی بود. بنابراین، برای افزایش پوشش دانش‌آموزان
در یادگیری معکوس و افزایش بهبود روند یادگیری در تکمیل درس‌افزار،
سه کار زیر را انجام دادم:
1. طراحی نرم‌افزارهای
آموزشی تعاملی و پویانمایی‌های
علوم تجربی قابل اجرا روی تلفن‌های
همراه هوشمند در نسخه‌های
اندروید و فلش (تصویرهای 4 و 5 و 6 و 7).
2. تهیه فیلم‌های
آموزشی از آزمایش‌ها و دست‌سازه‌ها
و فعالیت‌های دانش‌آموزان
در کلاس‌ها و استفاده از آن‌ها
برای یادگیری معکوس. برای نمونه، از آزمایش‌ها
و فعالیت‌های برخی دانش‌آموزان
فعال فیلم تهیه می‌شد و در اختیار مدرسه‌های
دیگر قرار می‌گرفت. این کار در
افزایش انگیزه یادگیری هر دو طرف مؤثر بود (تصویرهای 6 و 7).
3. طراحی نرم‌افزارهای
آزمون الکترونیکی قابل اجرا در اندروید و تلفن‌های
همراه. دانش‌آموزان هر سه پایه
می‌توانستند به‌صورت
نامحدود از این آزمون‌ها
در منزل برای درس علوم تجربی استفاده کنند. خود برنامه هر بار نتیجه آزمون را به
همراه پاسخنامه اعلام می‌کرد
و تمام نتایج ثبت می‌شدند.
بعد از انجام آزمون هم دانش‌آموزان
می‌توانستند نتایج آزمونشان را
از طریق خود برنامه برای من ارسال کنند (تصویر 8).
به این ترتیب، دانش‌آموزان
می‌توانستند در منزل از محتواهای
آموزشی درس علوم روی تلفن‌های
همراه خود یا والدین، به‌صورت
نامحدود و جذاب استفاده کنند. بنابراین در کلاس برای بهبود یادگیری و مشارکت فرصت‌های
بیشتری فراهم می‌شد.
جمع‌بندی
طبیعی است این روش یادگیری معکوس با این شکل اجرا کامل نیست
و در صورت در اختیار داشتن امکانات حداقلی (از جمله رایانه) و دسترسی دانش‌آموزان
به فناوری‌های نوین و اینترنت،
می‌توان شاهد عملی‌شدن
بهتر روش‌های یادگیری فعال و
کارآمد بود. تجربه آموزشی
حاضر در نبود دسترسی به اینترنت و رایانه کافی در مدرسه‌های
روستایی انجام شد. البته در جبران کمبود زمان در مدرسه و در فراهم‌شدن
موقعیتی که دانش‌آموزان بتوانند مراحل
یادگیری را براساس توان و سرعت یادگیری خودشان ادامه دهند، تأثیر خوبی داشت.
دریافت نرم‌افزارهای
استفاده‌شده در این تجربه آموزشی
و راهنمایی‌های مربوط به تولید
محتوا از روش‌های زیر امکان‌پذیر
است:
1. سایت محتواها و نرم‌افزارهای
آموزشی و کاربردی:
www.amuzeshikarbordi.sellfile.ir
2. کانال بازار مدرسه و دانشگاه (تولیدات محتوای الکترونیک
معلمان و دانش‌آموزان):
@BazarSchool