در زندگی باید اهل قناعت بود و به حدّ کفاف بسنده کرد. وقتی این‌گونه باشیم، از شر کاستی و فزونی مظاهر مادی دنیا تا حدود زیادی در امان می‌مانیم. البته این کار مقدماتی دارد. یکی از مهم‌ترین آن‌ها، این است که از همین ابتدا در انتخاب شغل آینده خویش حساسیت لازم و درست را داشته باشیم. یعنی در انتخاب شغل، دنیا و آخرت را تو‌أمان در نظر بگیریم. بدانیم آنچه به‌عنوان کار و شغل انجام می‌شود، به امور دنیوی و مادی محدود نمی‌شود، بلکه می‌تواند راهی باشد که فرد علاوه بر دنیا، به آخرت خوب نیز برساند.
پس نباید هدفمان از شغل صرفاً کسب درآمد بالا باشد، نباید شغلی را برگزینیم که به آخرت ما لطمه وارد کند، یا شغلی که با خود، فراموشی یاد خدا را به همراه داشته باشد!
این یک اصل و قاعده و یکی از چارچوب‌های انتخاب شغل است. این همان است که در قرآن به‌روشنی، به آن اشاره شده است: «مردانی که هیچ تجارت و داد و ستدی آنان را از یاد خدا و برپایی نماز و دادن زکات بازنمی‌دارد و از روزی می‌ترسند که در آن دل‌ها و دیده‌ها دگرگون می‌شود» (نور، آیه 37).
بله، تجارت و هر شغل دیگر نباید به نوعی باشد که ما را از یاد خدا باز دارد. باید ملاک‌های درست را در انتخاب شغل مدنظر قرار داد و در پی شغل مناسب بود. البته این برمی‌گردد به شکل و سبک زندگی ما. یعنی انتخاب شغل پیوند مستقیمی دارد با سبک زندگی.
اگر مبنای زندگی و هدف آن، تنها رفاه و برخورداری مادی و لذت بیشتر باشد، معلوم است که انتخاب شغل نیز در همان راستا و در جهت کسب درآمد بیشتر خواهد بود. آن وقت است که برای رسیدن به رفاه و درآمد بیشتر، به هر حرفه‌ای تن خواهیم داد و به هر فعالیتی دست خواهیم زد.
به یاد داشته باشیم، هر شغلی، علاوه بر آثار مادی، تبعات معنوی نیز در پی خواهد داشت. در چنین موقعیتی، معمولاً تبعات معنوی از نظر دور خواهد ماند. در انتخاب شغل نیز مثل هر کار دیگر باید عقلانیت را چراغ راه ساخت تا راه به سلامت برد. باید دوراندیش بود و پیش از هر انتخابی به جوانب آن اندیشید.
واقعیت آن است که هر قدر نتیجه مادی یک حرفه زیادتر باشد، نتایج معنوی آن باید بیشتر مورد توجه قرار گیرد. گاه جنبه مادی یک حرفه به‌شدت وسوسه‌انگیز است!
نباید هر شغلی انتخاب شود! شاید کاری باشد که به اجتماع و اخلاق و مصالح عمومی زیان برساند. کسب درآمد از راه نادرست نیز از همین قبیل است. از همین‌رو، این کارها در اسلام حرام شمرده شده‌اند.
این توجه نکردن از عمده دلایلی است که باعث می‌شود پاره‌ای از افراد به‌راحتی به مشاغلی کاذب و حتی نامشروع روی بیاورند. اما خوشبختانه هستند خیل بی‌شماری که در انتخاب شغل، علاوه بر کسب درآمد برای رفع نیازهای مادی خویش، به مشروع بودن و میزان سودمندی آن برای مردم و جامعه نیز توجه دارند.
آری، باید در گزینش نوع کار و چگونگی انجام آن دقت و حساسیت داشت و در پی کسب و کاری بود که علاوه بر خیر دنیا، خیر و سعادت آخرت را نیز در پی داشته باشد. خداوند بزرگ فرموده است: بگو (آیا می‌خواهید) شما را از زیان‌کارترین مردم خبر دهیم؟ هم‌آنان که کوشش و کارشان در زندگی دنیا بر باد رفته است، اما خود گمان می‌کنند کار خوبی کرد‌ه‌اند (سوره کهف، آیات 103 و 104).
درست است که این آیه به همه فعالیت‌های افراد و همه سرمایه‌های زندگی اشاره دارد، اما چه سرمایه‌ای بالاتر از عقل و هوش و نیروهای خدادادی دیگر!
عمر و جوانی، همین‌ها که در همه عمر خرج شغل می‌شوند. یعنی با انتخاب شغلی نامناسب، این نیروها به اعمالی ویرانگر یا بیهوده بدل می‌شوند؛ گویی که همه آن‌ها بر باد رفته و نابود شده‌اند.
چرا با دست خود آینده و سرنوشت خویش را تباه کنیم؟ برای پرهیز‌دادن از همین خسران است که می‌بینیم برخی شغل‌ها، به دلیل دارا بودن ویژگی‌های ناپسند در اصل شغل یا نتایج آن، حرام شمرده شده‌اند؛ حتی برخی شغل‌ها نیز به خاطر آسیب زدن به روح انسانی، یا دارا بودن احتمال خطر انحراف از خوی انسانی و اسلامی، به‌عنوان شغل‌های مکروه معرفی شده‌اند.
بنابراین، باید شغل و کار را با نگاهی جامع و آخرت‌گرایانه برگزید؛ کاری که این تبعات منفی را نداشته باشد و برای خودمان و جامعه سودمند باشد.
حکمت
شغل همراه با پاکدامنی، بهتر ازثروت فراوانی است که با گناهان به‌دست آید.
نهج البلاغه، نامه ۳۱، ترجمه مرحوم محمد دشتی(ره)