پرتاب ماهواره
ماهواره‌ها توسط موشک‌های غیر‌قابل باز‌‌یافت به فضا پرتاب می‌شوند. البته شاتل‌های فضایی تنها پرتابگرهایی بودند که ماهواره‌ها را در مدار قرار می‌دادند و دوباره می‌توانستند مانند هواپیما روی زمین فرود بیایند.
موشک‌ها با استفاده از سوخت مایع یا جامد به فضا می‌روند و در نخستین مرحله، پیشران موشک (موتور) روشن می‌شود و نیروی بالابر را به وجود می‌آورد. پرتابگر، به همراه مخزن‌های سوخت و ماهوارهای که در نوک خود حمل می‌کند، به سوی آسمان اوج می‌گیرد. پس از آن که سوخت سامانه پیشران تمام می‌شود، این بخش از بدنه موشک جدا می‌شود و به سمت زمین سقوط می‌کند.
در ادامه، سامانه پیشران مرحله دوم موشک روشن می‌شود و چون موشک سبک‌تر از قبل شده است، با سرعت بیشتری ماهواره را به ارتفاع بالاتر می‌برد. با اتمام سوخت مرحله دوم، این قسمت هم از بقیه قسمت‌های موشک جدا می‌شود و با توجه به مأموریت ماهواره و ارتفاعی که باید در آن قرار گیرد، بقیه مراحل انجام می‌گیرند.
البته موشک‌های پرتابگر معمولاً سه مرحله‌ای یا حتی چهار مرحله‌ای هستند و آخرین موشک پیشران است که ماهواره را در مدار مورد‌نظر قرار می‌دهد. ناگفته نماند که سرعت اولیه موشک برای گریز از نیروی گرانش زمین باید40 هزار کیلومتر بر ساعت باشد، وگرنه هرگز نمی‌تواند به فضا برود.
مدار ماهواره‌ها
مسیر ماهواره‌هایی که در مدار زمین گردش می‌کنند، ممکن است دایره‌ای، بیضوی، یا حتی مربع شکل باشد. اما زمین در هر حالت در مرکز این مسیر قرار دارد. اساساً ماهواره‌ها روی سه نوع مدار که به نوع مأموریتشان بستگی دارد، قرار می‌گیرند: مدار با ارتفاع پایین؛ مدار با ارتفاع متوسط؛ مدار دور از زمین. البته مدارهای زمین‌آهنگ، مدارهای خورشید آهنگ، و مدارهای قطبی از دیگر مدارهایی هستند که در این سه مدار جای می‌گیرند.
مدار با ارتفاع پایین: ارتفاع این مدار از سطح زمین بین 160 تا 2000 کیلومتر است. زمان چرخش یک دور کامل ماهواره‌هایی که روی این مدار قرار می‌گیرند، به دور زمین، حدود 90 دقیقه است و برای آنکه نیروی جاذبه زمین آن‌ها را پایین نکشد، سرعتشان باید به 27 هزار کیلومتر بر ساعت برسد. ماهوارهای هواشناسی، سنجش از دور، نظامی، ایستگاه فضایی بین‌المللی، و ... در این مدار قرار می‌گیرند.
مدار با ارتفاع متوسط: ارتفاع این مدار از سطح زمین بین 2000 تا 35786 کیلومتر است. ماهواره‌های ناوبری و جهت‌یاب روی این مدار گردش می‌کنند.
مدار دور از زمین: ارتفاع این مدار از سطح زمین 36 هزار کیلومتر است و ماهواره‌ها موسوم به ماهواره‌های زمین‌آهنگ در این مدار قرار می‌گیرند. با توجه به اینکه در این مدار، مدت زمان گردش ماهواره با سرعت چرخش زمین به دور خودش هماهنگ است، گویی ماهواره در یک نقطه ساکن است و حرکت نمی‌کند. ماهواره‌های هواشناسی و مخابراتی در این مدار گردش می‌کنند که دقیقاً 23 ساعت و 56 دقیقه و 4 ثانیه طول می‌کشد. بنابراین، سرعت ماهواره با توجه با ارتفاعش از سطح زمین متغیر است. حتی ماه که قمر طبیعی زمین است و 384 هزار کیلومتر از زمین فاصله دارد، 28 روز طول می‌کشد تا یک بار کره زمین را دور بزند.
انواع ماهواره
ماهواره‌ها با توجه به نوع کاربردشان در فاصلـه‌های متفاوتـی از سطـح زمیــن در مدارهایشـان به دور زمین در گردش‌اند.
ماهواره‌های «سنجش از دور» (اکتـشاف معدن و منابع جنگلی، اکتشاف نفت، نقشه‌برداری، و ...) نظامی، مخابراتی، بازرگانی، تحقیقات علمی، بازرگانی، جهت‌یابی، ستاره‌شناسی، ارتباطی، تلویزیونی، ناوبری جهانی، و هواشناسی نمونه‌هایی از آن‌ها هستند.
جمهوری اسلامی ایران و صنعت هوا - فضا
دانش و فناوری هوا - فضا از نشانه‌های توسعه‌یافتگی و استقلال ملی است و جمهوری اسلامی ایران در این زمینه به پیشرفت‌های شگفت‌آوری دست‌یافته است. برای رسیدن به اهداف تصریح شده در این زمینه که در سال 1391به تصویب «شورای عالی انقلاب فرهنگی» رسید، به‌عنوان برنامه‌های ملی قرار بر این شده است که توانایی کامل پرتاب و به کارگیری ماهواره در چهار مدار این فرایند طی چهار گام تثبیت شود.
اکنون ثمره چهار دهه تلاش و مجاهدت دانشمندان جوان کشور به بار نشسته است. در چهاردهم بهمن 1387، ماهواره امید به وسیله ماهواره‌بر «سفیر1» روی مدار بیضی 375 -250 کیلومتری از سطح زمین قرار گرفت و گام نخست تحقق یافت. از دیگر ماهواره‌های این گام رصد1، نوید علم و صنعت، و فجر بودند.
برای گام دوم مدار 500 کیلومتری دایره‌ای با ماهواره‌بر «سیمرغ» در نظر گرفته شده است که تا سال 1400 باید تثبیت شود. در این مورد موفقیت‌های با ارزشی کسب شده‌اند. طلوع، ظفر، پارس1 و چند ماهواره دیگر، از جمله تلاش‌ها برای این گام بوده‌اند. گام سوم رسیدن به مدار 1000 کیلومتری خورشید‌آهنگ با ماهواره‌های نسبتاً سنگین بالاتر از 500 کیلوگرم، یا ماهواره‌هایی با جرم 1000 کیلو گرم در مدار بالای 600 کیلومتر است که تا سال 1404 باید تثبیت شود و از سال 1400 وارد مراحل آزمایشی خواهد شد.
برای گام چهارم مدار 36 هزارکیلومتری در نظر گرفته شده است که تا سال 1407 باید تثبیت شود.
حیرت جهانیان از پیشرفت‌های فضایی ایران
چهارشنبه سوم اردیبهشت ماه 1399 نقطه عطفی در توانمندی‌های فضایی کشورمان بود. ماهواره چند‌منظوره و نظامی «نور1»، از پایگاه کویر مرکزی ایران، با ماهواره‌بر «قاصد»، با موفقیت در مدار 435 کیلومتری قرار گرفت تا هر 90 دقیقه یک بار کره زمین را دور بزند. این ماهواره که تماماً ساخت دانشمندان کشورمان است، شگفتی جهانیان را بر‌انگیخت. اکنون کشور ما در شمار 10 کشور جهان است که مستقلاً موفق به پرتاب ماهواره هستند.
ماهواره‌بر «سروش» تثبت‌کننده توان نهایی ایران در قرار دادن محموله‌های سنگین در مدار 36 هزار کیلومتری خواهد بود.
در حال حاضر هزاران ماهواره در مدار زمین در گردش‌اند. نیمی از آن‌ها فعال هستند و نیمی دیگر با پایان یافتن عمرشان و مأموریتی که بر عهده داشته‌اند، به عنوان زباله فضایی در فضا باقی می‌مانند که هر از گاهی، نیروی گرانش جو زمین برخی از آن‌ها را پایین می‌کشد و بر اثر اصطکاک با جو می‌سوزند و از بین می‌روند. برای هر ماهواره با توجه به مأموریتی که دارد، عمر مفید تعیین می‌شود.
