اشاره
نوجوانی یکی از دوره‌های مهم زندگی است که با تغییرات فیزیولوژیکی، روان‌شناختی و اجتماعی قابل توجهی همراه می‌شود و این تغییرات بر سازگاری نوجوانان تأثیرات مهمی می‌گذارد. سازگاری، توانایی آمیزش، انطباق، مصالحه، همکاری و کنار آمدن با خود، محیط و دیگران تعریف شده است. سازگاری متأثر از عوامل اجتماعی، روانی و زیستی است؛ به طوری که عواطف منفی حاصل از مشکلات اجتماعی یا جسمانی، با ایجاد مشکلات روان‌شناختی می‌توانند این فرایند را با وقفه مواجه کنند (ساگی۱ و راجا۲، ۲۰۰۹؛ ریگبی۳، ۲۰۰۳؛ گراهام۴ و بلمر۵، ۲۰۰۳؛ لیو ـ ویسل۶، ناتمن ـ شوارتز۷، و استرنبرگ۸، ۲۰۰۶؛ به نقل از حسینی‌فر، بخشی مشهدلو، احمدخانی، نوروزی، و بابائی حفظ‌آباد، ۱۳۹۷).
چکیده
سازگاری یک مفهوم نسبی است و تحت‌تأثیر فرهنگ‌ها و اعتقادات از جامعه‌ای به جامعه دیگر فرق می‌کند؛ برای مثال، شاید رفتاری خاص در کشوری مسلمان «سازگار» تلقی شود ولی در کشوری دیگر و بر حسب اعتقادات آنان، «ناسازگارانه» باشد. از طرف دیگر، رفتار آدمی تحت‌تأثیر عوامل مختلفی چون خانواده، مدرسه، گروه همسالان و سایر عوامل فردی و اجتماعی و زیستی قرار دارد و شخصیت انسان در صورتی به کمال می‌رسد که بین او و محیط پیرامونش تعادل برقرار شود و تعامل مناسبی صورت پذیرد. فشارهای اجتماعی به وضوح تأثیر فراوانی بر رفتار فرد دارند. از طرف دیگر، انسان موجودی انعطاف‌پذیر است. او نه‌تنها با محیط سازگار می‌شود بلکه محیط را طبق خواسته‌های خود دگرگون می‌کند. بنابراین، سازگاری و هماهنگ شدن با خود و محیط پیرامون خود برای هر موجود زنده‌ای ضرورتی حیاتی است، تلاش روزمره آدمیان جملگی حول سازگاری دور می‌زند. هر انسانی هوشیارانه یا ناهوشیارانه می‌کوشد نیازهای متنوع و گاه متعارض خود را در محیطی که در آن زندگی می‌کند، برطرف سازد. در شکل‌گیری سازگاری، عواملی چون شیوه‌های تربیتی، عوامل آموزشگاهی، ارزش‌ها و اعتقادات حاکم، گروه همسالان، خانواده و آموزش‌وپرورش مؤثرند (حسینی‌فر و همکاران، ۱۳۹۷).
پرسش‌نامه سازگاری دانش‌آموزان سینها و سینگ (AISS)
پرسش‌نامه سازگاری دانش‌آموزان۹ که شامل ۶۰ ماده دوگزینه‌ای (بلی، خیر) است، سه حوزه سازگاری عاطفی، سازگاری اجتماعی و سازگاری آموزشی را بررسی می‌کند و هر حوزه توسط ۲۰ ماده مورد سنجش قرار می‌گیرد. این پرسش‌نامه را سینها۱۰ و سینگ۱۱ (۱۹۹۳) تدوین کرده‌اند. در پژوهش سینها و سینگ برای بررسی روایی۱۲ از دو روش استفاده شده است. ابتدا روایی سؤال‌ها با استفاده از ضریب همبستگی دورشته‌ای۱۳ براساس محاسبه همبستگی بین تک‌تک سؤال‌ها با نمره کل و همچنین نمره حیطه‌های سه‌گانه مورد تحلیل قرار گرفته و در ادامه، برای گزارش روایی همگرای پرسش‌نامه، همبستگی بین نمره حیطه‌های سه‌گانه محاسبه و آزمون شده است. نتایج معنادارِ به دست آمده، معرف روایی پرسش‌نامه بوده است. طراحان پرسش‌نامه برای برآورد اعتبار۱۴ آن از سه روش دو نیمه کردن۱۵، بازآزمایی۱۶، و کودرریچاردسون۱۷ استفاده کرده‌اند. نتایج به دست آمده در جدول زیر ارائه شده است.
هنجاریابی در ایران
حقگو پورولی (۱۳۹۶) در پژوهش خود ویژگی‌های روان‌سنجی۱۸ پرسش‌نامه سازگاری دانش‌آموزان را بررسی کرده است. نمونه این پژوهش شامل ۳۳۶ نفر (۱۰۶ پسر و ۲۳۰ دختر) از بین دانش‌آموزان دبیرستانی (دوره متوسطه دوم)، با میانگین سنی ۱۶/۸۹ سال، در جزیره کیش بودند که به روش نمونه‌گیری خوشه‌ای چندمرحله‌ای انتخاب شدند. به منظور بررسی روایی سازه۱۹ پرسش‌نامه، از روش تحلیل عاملی اکتشافی۲۰ با شیوه تحلیل مؤلفه‌های اصلی۲۱ و چرخش واریماکس۲۲ استفاده شده و نتایج نشان داد که ۵۲ ماده این پرسش‌نامه بار عاملی مناسب داشته‌اند و در قالب ۳ عامل، که در مجموع ۴۸/۵ درصد واریانس کل را تبیین می‌کنند، قرار گرفته‌اند. مؤلفه‌های استخراج شده به ترتیب سازگاری عاطفی، سازگاری آموزشی، و سازگاری اجتماعی نام‌گذاری شدند. همچنین، معناداری شاخص‌های برازندگی در تحلیل عاملی تأییدی۲۳ مدل سه عاملی استخراج شده از تحلیل عاملی اکتشافی را تأیید کرد. برای بررسی اعتبار پرسش‌نامه در دو بخش همسانی درونی۲۴ و پایایی۲۵ از ضریب آلفای کرونباخ۲۶ و بازآزمایی با فاصله زمانی یک ماه استفاده شده است. آلفای کرونباخ ۰/۹۷۶، ۰/۹۱۷، و ۰/۷۹۹ برای مؤلفه‌ها و ۰/۹۳۵ برای کل پرسش‌نامه و همچنین ضریب همبستگی ۰/۹۳۱ (P<۰/۰۱) بین نمره‌های دو نوبت اجرا معرف اعتبار قابل قبول برای نتایج حاصل از اجرای پرسش‌نامه در این پژوهش می‌باشد.
نمونه‌هایی از ماده‌های پرسش‌نامه در جدول زیر ارائه شده است.
پی‌نوشت‌ها
1. Saghi, M.
2. Rajai, A.
3. Rigby, K.
4. Graham, S.
5. Bellmore, A.
6. Lev-Wiesel, R.
7. Nuttman-Shwartz, O.
8. Sternberg, R.
9. Adjustment Inventory for School Students (AISS)
10. Sinha, A.K.P.
11. Singh, R.P.
12. validity
13. biserial correlation
14. reliability
15. split-half
16. test-retest
17. K-R formula-20
18. Psychometric properties
19. construct validity
20. exploratory factor analysis (EFA)
21. principle components (PC)
22. varimax rotation
23. confirmatory factor analysis (CFA)
24. internal consistency
25. stability
26. Cronbach's Coefficient Alpha
منابع
۱. حسینی‌فر، جعفر؛ بخشی مشهدلو، محمد؛ احمدخانی، حسین؛ نوروزی، ناصر؛ و بابائی حفظ‌آباد، سعید (۱۳۹۷). پیش‌بینی سازگاری عاطفی، اجتماعی و آموزشی دانش‌آموزان براساس ابعاد سرشت و منش. نشریه جامعه‌شناسی آموزش‌وپرورش. سال هشتم (شماره ۸): ۲۹ ـ ۱۶.
۲. حقگو پورولی، مریم سلطان. (۱۳۹۶). تعیین ویژگی‌های روان‌سنجی (روایی، اعتبار، هنجار پرسش‌نامه سازگاری نوجوانان سینها و سینگ). پایان‌نامه کارشناسی ارشد روان‌شناسی بالینی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد بین‌المللی کیش.
3. Sinha, A.K.P., Singh, R.P. Adjustment Inventory for School Students (AISS). Agra 1993; National Psychological Corporation.