المپیادهای درون‌مدرسه‌ای
دانش‌آموزان از ابتدای ورود به دنیای مدرسه، پیوسته در تلاش‌اند تا به یک زندگی خوب، سالم و پرطراوت دست یابند. برای تحقق چنین هدفی، بهره‌مندی از امکانات ورزشی در کنار سایر عوامل تربیتی، بسیار سازنده و مفید خواهد بود (پیله‌ور مؤخر و همکاران، ۱۳۹۳). بدون تردید، ورزش دانشگاهی و دانش‌آموزی در مباحث همگانی و قهرمانی به دلیل تأثیرات مثبت فرهنگی و اجتماعی و همچنین استعدادیابی از اهمیت خاصی برخوردار است و باید به آن توجه ویژه شود تا نشاط و شادابی بیشتری در فضای علمی کشور به‌وجود آید. ورزش دانش‌آموزی دنیایی از استعداد ناب است. برخلاف سایر کشورهای جهان، در کشورمان، ورزش دانش‌آموزی کمتر جدی گرفته می‌شود و همه نگاه‌ها و توجه‌ها به سمت ورزش قهرمانی است. بی‌توجهی به این بخش در شرایطی است که پایه و اساس ورزش قهرمانی در هر کشور از رده‌های پایه به‌ویژه ورزش دانش‌آموزی و مدارس شکل می‌گیرد. در نتیجه به این بخش باید توجه ویژه شود و در آن برنامه‌ریزی و سرمایه‌گذاری به‌عمل آید.
ارتقای سطح سلامت و نشاط و شادابی
طرح المپیاد ورزشی درون‌مدرسه‌ای با هدف توسعه آمادگی جسمانی و سلامت دانش‌آموزان به دنبال ایجاد فرصت مشارکت وسیع‌تر در فعالیت‌های ورزشی است. این طرح می‌تواند با پر کردن بخشی از اوقات فراغت دانش‌آموزان در کاهش آسیب‌های اجتماعی و سلامت رفتاری آنان نقشی بسزا داشته باشد (حامدی، ۱۳۹۳). این طرح یک طرح بسیار موفق در شاداب‌سازی محیط مدرسه به‌حساب می‌آید و محیط مدرسه در طول اجرای این طرح دیدنی است، به‌طوری که کلیه دانش‌آموزان در حال و هوای ورزشی به سر می‌برند و مشتاقانه پیگیر اجرای مسابقات، اعلام نتایج و اهدای جوایزند و حتی جدول بازی‌ها را به شدت دنبال و از چگونگی چیدمان تیم‌ها سؤال می‌کنند.
غنی‌سازی اوقات فراغت و افزایش مشارکت
پیش از این فعالیت‌های فوق‌برنامه ورزشی محدود به شرکت در مسابقات مختلف در مدارس بود که فقط باعث درگیر شدن یک سری از دانش‌آموزان به مقوله ورزش می‌شد. با اجرای طرح المپیاد، فعالیت ورزشی به کف مدارس برده می‌شود و در قالب این برنامه همه اجزای مدرسه به صورت برگزارکننده، شرکت‌کننده یا تشویق‌کننده در این المپیاد حضور خواهند داشت. المپیاد ورزشی درون‌مدرسه‌ای یک رویداد مسابقه‌ای نیست، بلکه یک تغییر نگرش است. این طرح توان آن را دارد که به‌عنوان مکمل درس تربیت‌بدنی لحاظ شود تا شش ساعت پویایی و تحرک را برای دانش‌آموزان داشته باشد. با توجه به رشد نرخ نفوذ المپیادها در روستاها، مدارس عشایری، مدارس استثنایی و مدارس اقلیت‌ها، می‌توان گفت المپیادها به‌عنوان زبان مشترک مدارس به‌شمار می‌روند (حمیدی، ۱۳۹۲).
عوامل مؤثر بر موفقیت طرح المپیاد ورزشی
یکی از فعالیت‌هایی که موجب رشد مهارت‌های پایه و ورزشی دانش‌آموزان می‌شود، فعالیت‌های فوق‌برنامـــه در قـالب المپیــاد درون‌مدرسه‌ای است. فعالیت‌های فوق‌برنامه زمینه‌هایی برای دانش‌آموزان فراهم می‌کند که به علایق خود توجه کنند و در جهت شکوفایی استعدادهایشان گام بردارند (امام‌جمعه و همکاران، ۱۳۹۲).
پژوهش ها نشان داده‌اند که با مشارکت در فعالیت‌های فوق‌برنامه، مانند ورزش و ...، فواید بسیاری حاصل می‌شود. در محیط درونی سازمان، ابعاد مدیریتی، انسانی، مالی، امکانات و زیرساخت‌ها و ساختار سیستم آموزش‌وپرورش به ترتیب در اولویت موانع اثرگذار بر توسعه ورزش مدارس قرار می‌گیرند. از طرف دیگر در محیط بیرونی سازمان، ضعف در محیط فرهنگی، عدم استفاده از فنّاوری، محیط اجتماعی ناسالم، عدم وجود قوانین و رکود محیط اقتصادی جزء عوامل اثرگذارند (وفایی‌مقدم و همکاران، ۱۳۹۷). حبیب نیارمی و همکاران (۱۳۹۳) با شناسایی مشکلات و مزایای اجرای طرح المپیاد درون‌مدرسه‌ای دریافتند که سه مورد از مشکلات در برگزاری این المپیاد به ترتیب عبارت بودند از: عدم اطلاع‌رسانی و برنامه‌ریزی صحیح از سطح وزارتخانه تا ادارات، رعایت نشدن نکات ایمنی و فضای مناسب برای برگزاری المپیاد، و ناآگاهی از اهداف و همکاری نکردن عوامل برگزارکننده. مزایای رتبه‌های اول تا سوم نیز عبارت بودند از: هویت‌بخشی معلمان و درس تربیت‌بدنی، رفتارهای مثبت اجتماعی، و مساعدت و مشارکت همکاران و والدین برای برگزاری المپیاد. دوبینز و همکاران۱ در سال ۲۰۰۹ نیز با انجام تحقیقی وجود برنامه‌ها و طرح درس‌های ورزشی ضعیف در محیط مدارس و پشتیبانی نرم‌افزاری و سخت‌افزاری توسط مدیریت ادارات ورزشی را از دلایل اصلی عدم توسعه ورزش مدارس می‌دانند. همچنین آردوی و همکاران۲ (۲۰۱۴) نیز در تحقیق خود نتیجه گرفتند که فعالیت‌های تربیت‌بدنی در مدرسه اثر مثبتی بر موفقیت تحصیلی دارد و سبب افزایش انگیزه دانش‌آموزان می‌شود.
راهکارهای توسعه طرح المپیاد
المپیادهای ورزشی درون‌مدرسه‌ای یکی از ظرفیت‌های بسیار مهم در رشد و تربیت دانش‌آموزان است و لذا باید خانواده‌ها و مربیان به این المپیادها توجه ویژه‌ای داشته باشند. باید در برنامه‌ریزی هرچه بهتر المپیاد ورزشی درون‌مدرسه‌ای به منبع انسانی که یکی از عوامل مؤثر بر موفقیت المپیاد ورزشی درون‌مدرسه‌ای است، توجه ویژه شود تا با مشارکت دادن داوطلبانه دانش‌آموزان و توجه به تلاش و مهیا کردن شرایطی از قبیل قرار دادن جوایز نقدی و غیرنقدی و تقدیر و تشکر، انگیزه آن‌ها را بالا ببرند، حس رقابت میان آن‌ها را با برگزاری مسابقات در شرایط و اماکن ورزشی مناسب تقویت کنند و در نهایت آنان را به یک روحیه خودباوری و اعتمادبه‌نفس بالا برسانند تا بتوانند بهترین استعدادها را شناسایی و در مسیر درست هدایت کنند. طرح المپیاد درون‌مدرسه‌ای به‌عنوان یک برنامه مکمل ورزشی با هدف افزایش میزان فعالیت‌های ورزشی دانش‌آموزان و برای ایجاد فرصتی برای مشارکت گروهی و یادگیری مهارت‌های اجتماعی اجرا می‌شود.
جمع‌بندی
المپیاد ورزشی درون‌مدرسه‌ای، برنامه‌ای برای سازمان‌دهی مسابقات ورزشی بین‌کلاسی در رشته‌های ورزشی آموزشگاهی و بومی ـ محلی است که در طول سال تحصیلی با همکاری معلمان، اولیا و دانش‌آموزان، با توجه به امکانات مدرسه، ویژگی‌ها و شرایط اقلیمی منطقه برگزار می‌شود. به کارگیری نیروی داوطلبی، اطلاع‌رسانی و برنامه‌ریزی صحیح از سطح وزارتخانه تا ادارات، رعایت نکات ایمنی و فضای مناسب برای برگزاری المپیاد، حمایت و بازخورد از سوی مسئولان به برگزارکنندگان، توجه به تعداد و نظرهای دانش‌آموزان در برگزاری المپیاد، ایجاد انگیزه و اشتیاق برای مشارکت در طرح المپیاد، استعدادیابی ورزشی، منابع مالی و نیروی انسانی متخصص از عوامل مؤثر بر موفقیت المپیاد ورزشی دانش‌آموزی به شمار می‌روند. پیشنهاد می‌شود با برنامه‌ریزی‌های دقیق‌تر و هماهنگی بیشتر در جهت شناسایی عوامل مؤثر در دستیابی به اهداف برگزاری المپیاد ورزشی درون‌مدرسه‌ای و پیرو آن، سند تحول بنیادین، تلاش جدی به عمل آید و با به‌کارگیری منابع انسانی و مالی دخیل در برگزاری این مسابقات، مشکلات موجود از بین برود و با تدوین برنامه راهبردی و انتخاب راهبردهای مناسب به‌منظور بهره‌گیری از مزایای موجود در اجرای المپیاد ورزشی درون‌مدرسه‌ای در جهت پیشرفت دانش‌آموزان گام‌های مؤثر برداشته شود.
منابع
۱. امام‌جمعه، سیدمحمدرضا؛ احمدی، غلامعلی و تیمورنیا، مهین (۱۳۹۲). «بررسی تطبیقی فعالیت‌های فوق‌برنامه دوره ابتدایی ایران با کشورهای آمریکا، انگلستان و مالزی .» پژوهش‌های برنامه درسی. دوره ۳، ش۱، صص ۶۵ـ۱۷.
۲. پیله‌ور مؤخر، الهام؛ علایی، محمد و پیمانی‌زاد، حسین (۱۳۹۳). «شناسایی فرصت‌ها و چالش‌های درونی و بیرونی ورزش دانش‌آموزی استان خراسان رضوی.» فصلنامه علمی پژوهشی مطالعات آموزشی و آموزشگاهی، دوره ۳، شماره ۹، صص ۱۱۲ـ۹۵.
۳. حامدی، سپیده و حسینی، سیدهادی (۱۳۹۳). «جلوه‌های درخشان المپیادهای ورزشی درون‌مدرسه‌ای». مجله رشد آموزش تربیت‌بدنی، شماره ۵۳، صص ۵۳ـ۵۰.
۴. حبیب‌نیارمی، سونیا؛ دوستی، مرتضی و درویشی، ابوالفضل (۱۳۹۵). «شناسایی مشکلات و مزایای اجرای طرح المپیاد درون‌مدرسه‌ای؛ مطالعه موردی: استان مازندران.» رویکردهای نوین در مدیریت ورزشی، دوره ۴، شماره ۱۳، صص ۵۹ـ۴۹.
۵. حمیدی، مهرزاد؛ حسـینی، سیدشاهو؛ قربانیان، آسیه و سجادی، سیدنصرالله (۱۳۹۲). «شناســـایی قوت‌ها، ضعف‌ها فرصـــــــت‌ها و تهدیدهای استعدادیابی در ورزش قهرمانی جمهوری اسلامی ایران و تنگناها و چالش‌های فراروی آن». مدیریت ورزش، شماره ۱۷، صص ۵۴ـ۲۹.
۶. وفایی‌مقدم، علی؛ دوستی، مرتضی؛ فخری، فرناز و جعفری، مهران (۱۳۹۷). «بررسی موانع توسعه ورزش مدارس استان مازندران.» پژوهش‌نامه مدیریت ورزشی و رفتارحرکتی. دوره ۱۴، شماره ۲۸، صص ۱۸۲ـ۱۶۷.
7. Ardoy.D. N., Fernández-Rodríguez, J.M., Jiménez-pavón, D., Castillo, R., Ruiz, J.R. & Ortega, F. B. (2014). «A physical education trial improves adolescents' cognitive performance and academic achievement: the EDUFIT study». Scandinavian Journal of Medicine & Science in Sports, 1, pp: 52-61.
8. Dobbins, M., De Corby, K., Robeson, P., Husson, H. & Tirilis, D. (2009). Schookbased physical activity programs for promoting physical activity and fitness in children and adolescents aged 6-18. Cochrane Database Systematic Reviews 2009(1), SD007651.