فرآیند ارزشیابی مستمر1
یا تکوینی2 که ملازم همیشگی آموزش معلم است، با تعیین ملاک‌هایی روشن و
محدود با در نظر گرفتن شرایط و وضعیت یادگیری کلاس و دانش‌آموزان، مشخص می‌شود و
به اطلاع دانش‌آموزان می‌رسد.
در این نوشتار، به منظور انجام
ارزشیابی مستمر کلاسی مناسب و با کیفیت و دقیق‌تر در درس زمین‌شناسی دوره متوسطه،
با در نظر گرفتن معیارهای مختلف ارزشیابی مستمر کلاسی، به معرفی نرم‌افزار معلم
ساخته «ارزشیابی تکوینی (مستمر) الکترونیکی درس زمین‌شناسی» که توسط نگارنده طراحی
و در کلاس استفاده شده است، پرداخته می‌شود.
ویژگی‌های این نرم‌افزار
1. این نرم‌افزار در قالب فایل اکسل3
طراحی شد و ویژگی‌های زیر را داراست: به راحتی بر روی رایانه‌های مختلف و حتی تلفن‌های
همراه هوشمند و تبلت4 ها قابل اجراست، دارای حجم بسیار کم و یک صفحه
اصلی می‌باشد. (تصویر 1)
تصویر 1
2. مشخصات دانش‌آموزان در مکان‌های
مربوطه در سمت راست توسط معلم زمین‌شناسی وارد برنامه می‌شود. با استفاده از این
نرم‌افزار، معلم می‌تواند همواره اطلاعات آموزشی و یادگیری و نکات لازم برای توجه
همه دانش‌آموزان را، برای بررسی‌ها و برنامه‌ریزی‌های دقیق‌تر برای جلسات آینده به
همراه داشته باشد.
3. این نرم‌افزار، برخلاف دفتر‌های
کاغذی، محدودیت صفحات ندارد؛ بخش‌های مختلف آن نیز پویا و بصری است و به آسانی برای
دفعات مختلف (هفته، ماه، ترم و ....) و حتی برای دروس زمین‌شناسی پایه‌های دیگر
قابل استفاده است.
4. یکی از قابلیت‌های برنامه این
است که، با توجه به شرایط کلاس‌ها، برای ارزشیابی دقیق‌تر و هدفمند‌تر، می‌توان
عناوین بخش‌ها و فعالیت‌هایی (آزمون عملکردی، شرکت در جشنواره‌ها، فعالیت فردی، ایفای
نقش در درس زمین‌شناسی، ابتکار و خلاقیت، آشنایی با فنون پژوهش زمین‌شناسی ...) را
که در کلاس زمین‌شناسی انجام می‌شود، با توجه به امکانات کلاس و مدرسه و طبق نظر و
تشخیص معلم مربوطه تغییر داد. (تصویر2)
تصویر 2
5. با توجه به لزوم ثبت نمرات همه
فعالیت‌های دانش‌آموزان در بخش‌های مختلف توسط معلم؛ این نرم‌افزار می‌تواند نمره
میانگینی را، براساس همه ملاک‌های مشخص شده در درس زمین‌شناسی، برای تک‌تک دانش‌آموزان
از بیست نمره اعلام نماید. (تصویر 3)
تصویر 3
6. برنامه به گونه‌ای طراحی شده
است که نمرات کمتر از 10 را به رنگ قرمز نشان می‌دهد، در نتیجه، به راحتی به رؤیت
معلم و مدیر و خود دانش‌آموز می‌رسد. به محض وارد کردن نمره زیر 10، رنگ خانه شامل
آن قرمز می‌شود. (تصویر 3)
7. قالب‌بندی صفحه نمرات نرم‌افزار
به گونه‌ای است که با توجه به نمرات کسب شده، در بازه صفر تا بیست، با رنگ سبز کامل
می‌شود و هر بیننده‌ای به خصوص معلم و دانش‌آموزان با مشاهده کلی این نمرات، خیلی
آسان به نقاط ضعف تک‌تک دانش‌آموزان در بخش‌های مختلف درس زمین‌شناسی (خانه‌های سفید)
و نقاط قوت هر دانش‌آموز (خانه‌های سبزرنگ) پی می‌برند. (تصویر4)
تصویر 4
8. ویژگی مهم و جالب توجه دیگر این
برنامه این است که برای هر بخش از فعالیت‌های کلاس، در پایین صفحه، نمره میانگینی
محاسبه می‌کند؛ در نتیجه می‌توان نقاط قوت و ضعف را این‌بار برای همه فعالیت‌های
مستمر کلاسی ملاحظه و بررسی نمود. مثلاً معلم پی می‌برد که همه دانش‌آموزان در بخش
کانی‌شناسی (طبق تصویر 4) مشکل دارند و بنابراین نیاز به دقت نظر و برنامه‌ریزی
بهتر برای جلسه بعد دارد. (تصویر 5)
تصویر 5
9. ویژگی دیگر نرم‌افزار، نمایش
وضعیت نمرات دانش‌آموزان به صورت یک نمودار پویاست؛ به این شرح که با وارد شدن
نمره جدید هر دانش‌آموز در هر یک از بخش‌ها، تغییرات را به صورت لحظه‌ای نشان می‌دهد
و قابل چاپ گرفتن نیز هست. لازم به ذکر است که هدف از این نمودارها، مقایسه دانش‌آموزان
با یکدیگر نیست، بلکه میزان رشد هر دانش‌آموز نسبت به وضعیت قبل می‌باشد. (تصویر6)
تصویر 6
10. نمودار دیگری نیز برای نمایش میانگین
نمرات تک‌تک بخش‌ها و ملاک‌های ارزشیابی مستمر درس زمین‌شناسی ارائه می‌شود که نمایانگر
وضعیت نمرات بخش‌های مختلف ارزشیابی مستمر مانند بحث گروهی، آزمون عملکردی، ایفای
نقش، کسب رتبه در جشنواره‌های مختلف و پژوهش و .. است. (تصویر7)
تصویر 7
11. دبیر زمین‌شناسی می‌تواند برای
هر کدام از بخش‌ها و دانش‌آموزان، نکات ضروری در مورد تدریس و یادگیری دانش‌آموزان
را به صورت یادداشت‌هایی در هر جای برنامه بنویسد و استفاده نماید. (تصویر 8)
تصویر 8
12. در پایین و سمت چپ نمره میانگین
را، برای کل دانش‌آموزان در همه فعالیت‌ها، محاسبه می‌کند و نمایش می‌دهد. (تصویر
9)
تصویر 9
پی‌نوشت‌ها
1. Continuous evaluation
2.
Developmental evaluation
3. Excel
4. Tablet
منبع
دسترسی به نرم‌افزار مذکور از طریق
ایمیل نگارنده به‌صورت رایگان امکان‌پذیر است.
Email:mus.sa92@yahoo.com