مقدمه
دریافت بازخورد از نحوه آموزش و
میزان یادگیری دانشآموزان در کلاس یکی از ارکان هر آموزش موفق است (Trumbull and Lash, 2013). با دانستن اینکه در چه موقعیتی دانشآموزان مفاهیم را درک می‌کنند،
معلم می‌تواند روش‌های خاص خود را برای یادگیری به‌کار گیرد. از آنجا که یکی از
مهم‌ترین مشکلات رایج در بسیاری از کلاس‌های درس، خستگی و عدم تمرکز دانشآموزان
در هنگام تدریس است، سامانهARS می‌تواند یکی از ابزارهای مؤثر در افزایش تمرکز دانشآموزان باشد
و آن‌ها را به پاسخگویی به سؤالاتی که برای بازخورد فوری ارائه می‌شود آماده کند.
کارایی این سامانه در بسیاری از مقالات علمی معتبر جهانی به اثبات رسیده است (Freeman & Colleagues,
2014; Bhatia, 2014; Caldwell, 2007; Johnson, 2005; poulis et al.1998).
یک سامانهARS
شامل تعدادی صفحه‌کلید (به تعداد دانشآموزان کلاس)، گیرنده و نرم‌افزار است. صفحه‌کلیدها
در ابتدای کلاس در اختیار دانشآموزان قرار می‌گیرد. معلم در حین تدریس می‌تواند
یک سؤال چند‌گزینه‌ای را با استفاده از نرم‌افزار پاورپوینت مطرح کند (Beatty et al, 2006) تا هر دانشآموز با استفاده از صفحه‌کلید مخصوص خود به آن سؤال
پاسخ دهد. نتایج این پرسش کلاسی بهصورت همزمان قابل مشاهده است و معلم با توجه به
نتایج به‌دست‌آمده در مورد ادامه بحث تصمیم‌گیری می‌کند (Ambrose, et .al,2010). این امر سبب افزایش مشارکت همه دانشآموزان در امر تدریس خواهد
شد.
براساس جمع‌بندی نتایج مطالعات
منتشر شده در منابع، برخی از مزایای استفاده از سامانه پاسخگویی دانشآموزان (ARS)
به شرح زیر است:
1.افزایش مشارکت دانشآموزان در
کلاس درس
2. امکان ارزیابی مستمر دانشآموزان
در طول کلاس (Briggs&keyek
– Franssen,2010)
3. افزایش توجه دانشآموزان به درس
(Fredericksen&Ames,
2009)
4.
امکان سنجش میزان یادگیری مباحث درسی توسط دانشآموزان (Goldstein,2013)
5. ایجاد یک محیط مناسب برای
مشارکت دانشآموزان غیرفعال در کلاس درس (Klein,2009)
6. امکان برگزاری آزمون پیشرفت
تحصیلی در کوتاه‌ترین زمان ممکن
7. صرفه‌جویی در زمان، کاغذ، قلم و
...
سامانه برنایک دستگاه نظرسنجی و
رای‌گیری الکترونیکی بی‌سیم است که از آن می‌توان برای جمع‌آوری نظرات دانشآموزان
و یا انجام رأی‌گیری در جلسات استفاده نمود. این سامانه چون بی‌سیم و قابل حمل است
استفاده از آن در مکان‌های متفاوت به آسانی میسر می‌باشد (تصویر1). با توجه به
اینکه سامانهARS در داخل کشور بومی‌سازی شده و لذا امکان استفاده از آن با حداقل
امکانات موجود (وجود یک ویدئو پروژکتور به همراه یک لپ‌تاپ یا کامپیوتر) فراهم است
و نیز امکان انطباق نتایج استفاده از این سامانه با بندهای 6 و 7 راهبردهای کلان
سند راهبردی تحول بنیادین در نظام آموزش‌وپرورش (سند تحول بنیادین آموزش‌وپرورش،
1390) نگارنده را بر آن داشت تا از این سامانه آموزشی در کلاس درس استفاده نماید.
جهت استفاده از ARS،
در تدریس درس زمین‌شناسی، در ابتدا مطالب درسی را بهصورت اسلاید در برنامه
پاورپوینت طراحی کردیم. در گزارش حاضر چگونگی استفاده از این روش برای تدریس انواع
گسل‌ها که در فصل ششم کتاب زمین‌شناسی پایه یازدهم ارائه شده، بیان گردیده است.
در میان اسلاید‌های طراحی‌شده چند
دسته سؤال نیز برای رسیدن به سه هدف زیر گنجانده شد.
امروزه
استفاده از روش‌های نوین و فعال یاددهی ـ یادگیری، توجه بسیاری از دبیران و
مسئولان را به خود جلب کرده است. در این روش‌ها عموماً معلم تلاش می‌کند تا
توانایی فراگیران را در مهارت‌های گوش دادن، گفتن، نوشتن، استدلال، مقایسه و
تجزیه و تحلیل تقویت کندو بر این اساس محتوای درسی خود را درکلاس ارائه دهد
|
ارزشیابی
تشخیصی و برگزاری آزمون:
یک دسته از سؤالات قبل از شروع
تدریس مطالب جدید به منظور ارزیابی دانشآموزان از مطالب پیشین مطرح خواهد شد. با
توجه به سهولت برگزاری این آزمون و عدم نیاز به فرایند وقت‌گیر تصحیح اوراق
امتحانی و لذا صرفه‌جویی در وقت کلاس، برگزاری این آزمون‌ها بهصورت مستمر و هر
جلسه امکان‌پذیر خواهد بود. این امر موجب افزایش بهره‌وری آموزشی خواهد شد (تصویر
3).
ارزشیابی تدریجی یا مرحله‌ای دانشآموزان:
دسته‌ای از سؤالات در ضمن تدریس به
جهت اطمینان از میزان یادگیری مطالب وسط دانشآموزان مطرح می‌شود تا با مشاهده
نتایج، نسبت به آموزش به روش دیگر، رفع اشکال یا ادامه بحث تصمیم‌گیری شود. این
سؤالات هیچ نمره‌ای نخواهد داشت تا از استرس دانشآموز در امر یادگیری کاسته و با
مشارکت او در امر تدریس باعث بهبود نتایج شود (تصویر 4).
3. سؤالات تعاملی بعد از آموزش:
دسته‌ای از سؤالات با هدف جلب مشارکت دانشآموزان
در موضوعات مورد تدریس طراحی می‌شود. به‌عنوان مثال معلم یک پرسش را در ارتباط با
موضوع تدریس مطرح می‌کند و از دانشآموزان می‌خواهد نظر خویش را بهصورت گزینه‌های
معرفی‌شده انتخاب و سپس بهصورت گروهی بحث کنند(تصویر 5).
با شروع تدریس در کلاس درس ، به
هریک از دانشآموزان یک صفحه‌کلید داده می‌شود. امکانات موجود در نرم‌افزار این سامانه
به‌گونه‌ای طراحی شده که هر صفحه‌کلید به‌گونه‌ای به هر یک از دانشآموزان اختصاص
می‌یابد تا در ادامه، روند ارزیابی دانشآموزان با سهولت انجام گیرد.
تصویر 1. صفحه کلید و گیرنده سامانه
ARS
مراحل تدریس در کلاس با استفاده از
سامانه پاسخگویی دانشآموزان (ARS)
مرحله1: حضور و غیاب دانشآموزان
با استفاده از سامانه:
با توجه به اینکه هر یک از صفحه‌کلیدها به یک دانشآموز اختصاص یافته، دانشآموز
در مرحله حضور و غیاب با فشردن یکی از کلیدهای صفحه‌کلید اختصاصی‌اش در واقع حضور
خود را در کلاس درس اعلام کرده و صفحه‌کلید را به گیرنده دستگاه بهصورت اختصاصی
معرفی می‌کند (تصویر2).
تصویر 2. سیاهه حضور و غیاب دانشآموزان
مرحله 2: برگزاری آزمون از مطالب
پیشین:
این مرحله با هدف ارزشیابی دانشآموزان از مطالب تدریس‌شده جلسات قبل یا آزمون‌های
مکرر و مستمر کلاسی برگزار می‌شود و از نتایج آن می‌توان در ارائه نمرات مستمر
بهره برد.
تصویر 3: برگزاری آزمون‌های تشخیصی
مرحله 3: ارائه مطالب جدید با
استفاده از سامانه ARS: در این مرحله مطالب
جدید درسی با استفاده از امکانات موجود در مدارس بهصورت انیمیشن و فیلم‌های کوتاه
ارائه می‌شود.
تجربه
آموزش از طریق سامانه ARS نشان داد که سامانه‌های واکنشی در کلاس درس می‌توانند روند
ترسیم دانش قبلی، توجه دانشآموزان و ایجاد فرصت‌هایی برای مشارکت معنادار را
تسهیل کنند. یادگیری زمانی اتفاق می‌افتد که دانشآموزان به‌طور فعال با
محتوای درس ارتباط برقرار کنند، بنابراین استفاده مؤثر از سامانه ARSدر
کلاس درس مستلزم آن است که معلم بر این شیوه سرمایه‌گذاری کند تا کار او با
استفاده از ساختارهای سازمانی در بهبود این بخش از آموزش مؤثرتر باشد
|
تصویر 4 الف. تمرکز دانشآموزان بر
مطالب ارائه شده
تصویر 4 ب: تدریس مطالب جدید و
ارزشیابی تدریجی
مرحله 4: پرسش از مطالب تدریس‌شده
و بحث‌های گروهی و رفع اشکال: این مرحله از مراحل پایانی کلاس است. با توجه به
تحلیل رفتن انرژی دانشآموزان در کلاس و مقدار زمانی باقیمانده از تدریس می‌توان
زمان و کلاس را به گونه‌ای مدیریت کرد که هم دانشآموز احساس خستگی نکند و هم از
زمان باقیمانده کلاسی بیشترین بهره را ببرد.
مرحله 5: اعلام پاسخ‌های صحیح هر
اسلاید، بررسی نتایج و پاسخ دانشآموزان: در این مرحله می‌توان به سؤالات
قبلی بازگشت و پاسخ‌های دانشآموزان به هر سؤال را مورد تجزیه و تحلیل قرار داد (تصویر5).
الف.
ب.
تصویر5 الف و ب: بررسی پاسخ‌های
دانشآموزان و تجزیه و تحلیل معلم از میزان یادگیری فراگیران
مرحله 6: نتیجه کلی از عملکرد دانشآموزان: در تصویر زیر عملکرد
کلی هر دانشآموز به تنهایی ثبت شده و معلم می‌تواند در ارزشیابی‌های مستمر از آن
بهره گیرد (تصویر 6).
تصویر6: اعلام عملکرد کلی دانشآموزان
بهصورت جزء به جزء
نتیجه‌گیری و پیشنهاد
تجربه آموزش از طریق سامانهARS
نشان داد که سامانه‌های واکنشی در کلاس درس می‌توانند روند ترسیم دانش قبلی، توجه
دانشآموزان و ایجاد فرصت‌هایی برای مشارکت معنادار را تسهیل کنند. یادگیری زمانی
اتفاق می‌افتد که دانشآموزان به‌طور فعال با محتوای درس ارتباط برقرار کنند،
بنابراین استفاده مؤثر از سامانه ARSدر کلاس درس مستلزم آن
است که معلم بر این شیوه سرمایه‌گذاری کند تا کار او با استفاده از ساختارهای
سازمانی در بهبود این بخش از آموزش مؤثرتر باشد. بحث‌های صورت‌گرفته حین استفاده
از سامانهARS در تدریس باعث افزایش بیشتر درک مطالب می‌شود. این شیوه آموزشی می‌تواند
معلم را در ارزیابی چگونگی و میزان درک دانشآموزان و توسعه فعالیت‌های کلاس درس
که به کاربرد مفاهیم کلیدی برای حل مشکلات عملی کمک می‌کنند یاری رساند. همانند
سایر تکنولوژی‌های آموزشی، موفق‌ترین روش‌ها زمانی مؤثرند که مربیان اهداف آموزشی
مشخصی را تعیین کرده و از طریق فعالیت‌های یادگیرنده و درگیرکننده،دستیابی به آن
اهداف تسهیل کنند. امید است با توجه به پیشرفت تکنولوژی‌های نوین در آموزش‌وپرورش شاهد
تغییر در روش‌های غیرفعال آموزشی باشیم.
پی‌نوشت
1. Audience response system
منابع
1. سند تحول بنیادین آموزش و پرورش
(سند مشهد مقدس)، آذرماه 1390
2. کتاب درسی زمین‌شناسی، پایه
یازدهم،دوره دوم متوسطه، کد کتاب: 111237
3. Ambrose, S.,
Bridges, M., Lovett, M., Dipietro, M., & Norman, M(2010). How Learning
Works: 7 Research– Based Principles for Smart Teaching. San Francisco: Jossey –
Bass.
4.Bhatia, A.
(2014). Active learning leads to higher grades and fewer failing students in
science, math. And engineering.Wired.
5.Briggs, C.,
&Keyek – Franssen, D. (2010). CATs with clickers: Using learner response
systems for formative assessments in the classroom. Presented at the 2010
EDUCAUSE Learning Initiative Conference, Austin, TX.
6.Bruff, D.
(2010). Multiple – choice questions you wouldn,t put on a test: Promoting deep
learning using clickers. Essays on Teaching Excellence, 21(3).
Caldwell, J. E.
(2007). Clickers in the large classroom: Current research and best – practice
tips. Life Scienc – es Education, 6(1), 9-20.
7. Freeman, S.,
Eddy, S.L., McDonough, M., Smith, M.K., Okaroafor, N.,Jordt,H.,Science,
engineering, and mathematics.
Proceedings of
the National Wenderoth, M.P.(2014). Active learning increases student
performance in Academy of Sciences, 111, 8410- 8415.
8.Fredericksen,
E.E., & Ames, M. (2009). Can a $30 piece of plastic improve learning?An
evaluation of personal response systems in large classroom settings.SIGCHI
Conference Paper.Accessed November2, 2014, From EDUCAUSE at http://net.educauseedu/ir/library/pdf/csd2690.pdf.
9.Goldstein,
D.S.(2013). What are they thinking? Best practices for classroom response
systems(“Clickers’’).National Teaching & Learning Forum, 22, 5 – 6.
10.Johnson,
J.T.(2005). Creating learner – centered classrooms: Use of an audience response
system in pediat – ric education. Journal of Dental Education, 69(3). 378 –
381.
11.Klein, K.
(2009). Promoting collaborative social learning communities with student
response systems.Journal of Online Teaching and Learning.5(4).
12.Poulis, C.,
Massen, C., Robens, E., & Gilbert, M.(1998). Physics learning with audience
paced feedback.American Journal of Physics. 66. 439 – 441.
13.Trumbull,
E., & Lash. A.(2013). Understanding formative assessment: insights from
learning theory and measurement theory. San Francisco: WestEd.
http://www.bwrs.ir.