سلام بر شناخت آثار هنرى ایران

معلم هنر برای آشنا کردن کودکان با تاریخچه، انواع و روش‌ تهیه‌ی آثار هنری باید اطلاعات کافی در اختیار داشته باشد و این اطلاعات را از منابع مختلف و معتبر تهیه کند. بازدید از موزه‌ها و استفاده از اطلاعاتی که در مورد قدمت، جنس، روش ساخت یا ویژگی‌های خاص آثار هنری ارائه می‌دهند، خواندن مقالات و کتاب‌هایی درباره‌ی هنر ایران و اطلاعات سایت‌های اینترنتی در این زمینه مفیدند. معلم دوره‌ی ابتدایی باید انواع هنرهای ایرانی را بشناسد و در زمینه‌ی روش ساخت آن‌ها اطلاعاتی جمع‌آوری و نمونه‌های شاخص آثار هنری را به کودکان معرفی کند. هنرهای ایرانی از معماری گرفته تا ساخت اشیای کوچک مانند عطر‌دان‌های شیشه‌ای، ویژگی‌های فرهنگی خاصی را نمایان می‌کنند که در جهان منحصربه‌فردند. به ‌دلیل زیبایی، ظرافت و مهارت ساخت نمونه‌های هنری ایرانی، فضاهایی را به نمایش این آثار اختصاص داده‌اند. بنابراین، ما مسئولیت بزرگی در قبال شناخت، حفظ و تداوم این هنرها داریم و باید در این مسیر بکوشیم.

شــــناخت کودکان از ویژگی‌های هنر معماری ایران و آشنایی با آثار شاخص آن ضرورت دارد و معلم هنر می‌‌تواند با معرفی بناهای تاریخی خاص، بر بناهای منطقه‌ی خدمت خود تأکید کند. در اســـتان‌های کشور عزیزمان ایران آثار متنوع معماری از دوره‌های گوناگون باقی مانده‌اند که بسیاری از آن‌ها از نظر جهانی ارزش بسیار دارند. بازدید از مکان‌های تاریخی منطقه و ارائه‌ی اطلاعات مناسب در زمینه‌ی ساخت و کاربرد بنا، شناخت بهتری از اهمیت معماری و تزئینات آن ایجاد می‌کند. بسیاری از هنرهای ایرانی به معماری وابسته‌اند و برای تزئین سطوح به‌کار رفته‌اند؛ از جمله حجاری، آجر کاری، گچبری، کاشی‌کاری و آیینه‌کاری.

آثار بسیار ارزشمند نقاشی و خوش‌نویسی، به‌خصوص در دوره‌ی اسلامی، دو نمونه از هنرهای ایرانی هستند که زینت‌بخش بسیاری از موزه‌های داخل و خارج از کشورند. ارائه‌ی نمونه‌های این آثار، نه‌تنها دید کودکان را از نظر زیباشناسی تربیت می‌کند، بلکه ممکن است آن‌ها را به این هنرها علاقه‌مند کند تا در آینده هنرمندان جدید در این عرصه پدید آیند. بر این اساس، معرفی و بیان اهمیت آ‌ثار هنری فلزی دوره‌های تاریخی، مانند زینت‌آلات، کمربند، خنجر، شمشیر، کلاهخود، دهانه‌ی اسب، ابزار، عودسوز، پایه‌ی شمعدان، قفل، لیوان، ظروف متنوع، صندوق و انواع اشیای فلزی که پیش و پس از اسلام ساخته شده‌اند، ضروری است؛ همچنان که روش‌های ساخت اشیای چوبی در ایران بسیار متنوع هستند و کودکان باید در زمینه‌ی منبت‌کاری، معــرق‌کاری و خاتم‌کاری اطلاعاتی کسب کنند. بازدید از آثار موزه‌ها یا کارگاه‌ ساخت آثار هنری در هر منطقه، تأثیرگذاری این آمــوزش‌ها را دو چنـدان می‌کند. معلم متناسب با گروه سنی کودکان، آثار مناسب را انتخاب و معرفی و توجه کودکان را به انواع هنرهای ایرانی جلب می‌کند. کودکان سه پایه‌ی اول ابتدایی به حیوانات علاقه‌ی زیادی دارند و معلم می‌تواند از این راه بسیاری از آ‌ثار هنری را به آن‌ها معرفی کند و از ایشان بخواهد در آثار هنری ایران نمونه‌های مشابه را جست‌وجو کنند. زیرا تعداد زیادی از آثار هنری براساس طرح حیوانات تهیه‌ شــده‌اند؛ مانند وزنه‌های دوره‌ی ایران باستان که به شکل سرشیر یا بدن اردک ساخته شده‌اند. در میان آثار هنری ایران، اشیای بسیاری به شکل حیوانات دیده می‌شوند؛ مانند ظروف سفالین شمال کشور که قدمت زیادی دارند یا بعضی از قفل‌ها و سرمه‌دان‌های دوره‌ی اسلامی که به شکل شیر یا پرنده ساخته شده‌اند. طرح حیوانات روی بسیاری از ظروف نقاشی رسم شده یا روی گلیم‌ها هم بافته شده است. معلم می‌تواند توجه کودکان را به انتخاب موضوع برای تهیه‌ی آثار هنری جلب و ذهن آن‌ها را به خلاقیت پیشینیان ما در طراحی و ساخت آثار معطوف کند. به این ترتیب، کودکان برای انجام فعالیت‌های هنری، نه‌تنها از پدیده‌های طبیعت، بلکه از نمونه‌های متنوع آثار هنری ایرانی نیز الهام می‌گیرند.

یکی از روش‌های شناساندن آثار هنری به کودکان دوره‌ی ابتدایی، جلب توجه آن‌ها به ویژگی‌هایی است که برایشان آشناتر است. برای کودکان جالب توجه است که بدانند ساخت چرخ سفالگری برای تهیه‌ی ظروف سفالی یا بافت قالی، برای اولین‌بار در ایران انجام شده است. در سراسر ایران، انواع فرش‌های دست‌بافت از جمله قالی، گلیم، جاجیم و ورنی بافته می‌شوند. معلم می‌تواند توجه کودکان را به این نمونه‌ها جلب کند و از آن‌ها بخواهد به انواع فرش‌هایی که در محیط زندگی آن‌ها تهیه یا استفاده می‌شوند، دقت کنند.

همچنین، در مورد روش تهیه‌ی مواد مورد نیاز، روش بافت، نقش‌ها و رنگ‌ها کنجکاوی و نمونه‌های متنوع را با هم مقایسه کنند. لازم است معلم توجه کودکان را به این مورد جلب کند که فرش علاوه بر کاربردش، یک اثر هنری است و دیگران این هنر را از ایرانیان آموخته‌اند. با توجه به اینکه در مناطق گوناگون ایران هنرهای دستی متنوعی وجود دارند، معلمان هنر می‌توانند در زمینه‌ی آشنایی کودکان با این هنرها و ایجاد علاقه‌ به یادگیری آن‌ها تلاش کنند. از جمله انواع سوزن‌دوزی و قلاب‌دوزی سنتی مناطق را که امروزه مهجور مانده‌اند، می‌توان با ایجاد شناخت و علاقه احیا و پاس‌داری کرد.

به‌طور کلی، یکی از معضلات حاضر، رکود یا جمود برخی هنرهاست. ایجاد علاقه و انگیزه در کودکان برای احیای چنین هنرهایی، یکی از مسئولیت‌های معلمان هنر است. در سه پایه‌ی دوم دوره‌ی ابتدایی که دانش‌آموزان به انتخاب رشته‌ی تحصیلی در دوره‌ی بعدی نزدیک می‌شوند، معلم می‌تواند با معرفی این هـنرها در این زمینه گام مؤثری بردارد.

اهمیت و ضرورت شناخت هنر و آثار هنری ایران بر کسی پوشیده نیست، ولی نکته‌ی مهم ایجاد ارتباط میان فرهنگ و آثار هنری در کلاس‌های هنر است تا کودکان دریابند که هر یک از نمونه‌های کهن یا امروزی از فرهنگ ارزشمندی برگرفته شده‌اند که دید خاصی نسبت به زندگی را ارائه می‌دهد. آثار هنر ایران همواره در جهت اعتلای انسان ساخته شده و ارزش‌های انسانی و دینی را پاس داشته‌اند.

در این رویکرد هنری، تمامی مظاهر زندگی با زیبایی تمام آراسته می‌شده و ظرافت و زیبایی را در جامعه گسترش می‌داده است. از گنبد فیروزه‌ای که در پهنه‌ی کویر می‌درخشد یا ترازویی که با آن اجناس را وزن می‌کرده‌اند و در جعبه‌ای بسیار زیبا قرار می‌دادند گرفته تا قالی و سجاده‌ای که با طرحی از زیبایی بهشت یافته شده یا قلمدان زیرلاکی یک خوش‌نویس و ظروفی که به‌صورت روزمره از آن‌ها استفاده می‌شده، همه در نهایت زیبایی و ظرافت طراحی و اجرا شده‌اند.

بنابراین، معلم هنر با تأکید بر شناخت آثار هنری زمینه‌ی تداوم فرهنگ غنی و اصیل ایرانی را فراهم می‌کند.