امروزه معلمان درتدریس با
واقعیت‌های اجتماعی جدیدی روبه‌رو هستند که ایجاب می‌کند در نقش و آموزش آن‌ها بازنگری شود. هدف از این نوشتار،
توجه ویژه به رویکردهای جدید آموزش است؛ رویکردهایی که در آن‌ها نظریه‌های یادگیری در آموزش دخالت داده می‌شوند، دانش‌آموز فعال می‌شود و موضوع درسی با زندگی او پیوند می‌خورد. موضوعات درسی به صورت زنجیر به هم
پیوسته می‌شوند و در آموزش از بازی و
سرگرمی استفاده می‌شود. به تفاوت‌های فردی و مهارت‌های اساسی توجه می‌شود و همکاری اولیا و نظارت آن‌ها با مدرسه دوچندان می‌شود.
رویکردجدید آموزش با جامعه‌گرایی، آزادی عمل و تجربه‌کردن دانش‌آموزان همراه است.
در رویکرد جدید، آموزش از فرهنگ
فردگرایی به جامعه‌گرایی حرفه‌ای کشانده می‌شود تا آزادی عمل، اعتماد، همکاری،
تجربه کردن و مخاطره‌جویی حاکم شود. آموزش کلاسی
فراتر از مدرسه، کاربردی و به زندگی متصل می‌شود. مفهوم پاسخ‌گویی و مسئولیت‌پذیری معلم گسترده می‌شود.
معلم از حد رهـــبری دارای توجه
محدود به کلاس، به رهـــبری دانش‌آموزان در «مدرسه» مبدل می‌شود و یادگیری سطحی دانش‌آموزان به ســـوی مهارت‌های قابل تجزیه و تحلیل، ترکیب و
ارزشـــیابی سوق پیدا می‌کند. دانش‌آموزان آموزش مباحث کلاسـی را با کاربرد
آن‌ها در زندگــی و به کارگیری
محیط در آموختن پیوند می‌دهند.
نمونه‌های مدرسه‌ی ما
معلم دانش‌آموزان را به محیط اطراف مدرسه برد. آن‌ها محیط زندگی را مشاهده کردند و
یادگیری برایشان معنی‌دار شد. به صورت گروهی، محیط
اطراف مدرسه (پارک) را تمیز کردند. در مورد روز زمین پاک سؤال کردند. آثار باستانی
محل زندگی خود را از نزدیک دیدند. تحقیق کردند. عکس گرفتند. نحوه‌ی نگهداری از آثار را به هم یاد دادند.
در امامزاده حضور پیدا کردند و موضوعات فارسی و هدیه‌ها و ریاضی و مطالعات را به هم مرتبط کردند.
در نتیجه، بینش آن‌ها نسبت به وجود ارتباط بین
مقولات و پدیده‌ها وسعت یافت و به اصل وحدت در
نظام هستی اندیشیدند.
در رویکردجدید آموزشی، معلم هدایتگر و دانش‌آموز فعال است.
معلم با برانگیختن انگیزه‌ی یادگیری دانش‌آموز، به او کمک می‌کند خودش پاسخ سؤالاتش را بیابد و به
بیراهه نرود، چراکه از تعامل بین معلم فعال و هدایتگر و دانش‌آموز فعال بهترین نوع یادگیری‌ها تحقق پیدا خواهد کرد.
نمونه‌های مدرسه‌ی ما
کاشــتن دانه‌ها در کلاس با همکاری دانش‌آموزان. این موضوع به درس علوم مربوط
است، ولی می‌توان برای بعضی اهداف در درس‌هــای هنــر، هدیه‌ها، مطالعات اجتماعی و تفکر و پژوهش نیز
از آن استفاده کرد. لذت و هیجانی که در هنگام کاشتن دانه‌ها با همکاری هم درکلاس به وجود آمد،
وصف ناشدنی بود. دانش‌آموزان مرحله به مرحله رشد دانه
و جوانه زدن را دیدند. سؤالات جالبی هم پرسیدند.
تأثیر گرما و سرما را بر رشد گیاهان از نزدیک مشاهده کردند. به قدرت خدا پی بردند.
تفکر کردند و انشا نوشتند. نقاشی هم کشیدند.
در رویکرد جدید آموزشی از وسایل آموزشی به همراه
بازی و سرگرمی در تدریس استفاده می‌شود.
آموزش از طریق بازی در پیش از
دبستان و دبستان شهرت جهانی دارد. این شیوه را از کوشش‌های فروبل و مونته سوری داریم. اهمیت و
جایگاه وسایل آموزشی به عنوان تسهیلگر آموزش و جذابیت و تنوع‌بخشی آن‌ها در آموزش همه‌ی صاحب‌نظران و مربیان روشن است. اگر معلم این
وسایل را به کمک دانش‌آموزان و اولیای آن‌ها درست کند و در کلاس استفاده کند،
جذابیت تدریس و انگیزه‌ی فراگیرندگان دوچندان می‌شود. البته در رویکرد جدید آموزش دیگر
نمی‌توان به وسایل و ابزارهای سنتی
اکتفا کرد. امروزه وجود شبکه‌های اطلاع‌رسانی جهانی ایجاب می‌کند از فناوری‌های جدید در آموزش استفاده شود.
نمونه‌های مدرسه‌ی ما
وسایل آموزشی را که معلمان،
اولیا و دانش‌آموزان ساخته بودند و در طول
سال در کلاس استفاده شده بودند، در نمایشگاهی در مدرسه در معرض دید همکاران مدرسه‌های دیگر قرار دادیم که استقبال خوبی از
آن شد.
در رویکرد جدید آموزشی به تقویت مهارت‌های اساسی، روش‌های جدید ارزشیابی، توسعه‌ی استانداردها و واقعیات اجتماعی توجه
می‌شود.
کار جمعــی باید در مدرســـه‌ها، به ویژه دوره‌ی ابتدایی، زیاد شـــود. این تدریس در
سایه‌ی محور قرار گرفتن فعالیت دانش‌آموز معنی‌دارتر و اثربخش‌تر می‌شود.
نمونه‌های مدرسه‌ی ما
دانــش‌آموزان با هم و به صورت گروهـــی
موضوعات روز جامعه را نقاشی کردند و برای یکدیگر توضیح دادند. در جشن حضور فعال
داشتند. صبحگاه دانــش‌آموزان با ورزش عجین شد و با
روحیه‌ی بالا سر کلاس حاضر شدند. توجه
به ایجاد فضای شاد و با روحیه در مدرسه باعث شد دانش‌آموزان در کلاس تمرکز بیشتری داشته
باشند و مطالب را در آرامش و با توجه بیشتر یاد بگیرند. دانش‌آموزان بی‌دقت اول سال، پایان سال در املا و ریاضی
پیشرفت قابل ملاحظه‌ای پیدا کردند.
در رویکردهای جدید آموزشی به
نظریه‌ی ساختن‌گرایی در آموزش و نواندیشی درتدریس توجه
می‌شود.
ساختن‌گـــرایی نوعی فلســفه‌ی یادگیری است که به موجب آن انسان با
بهره‌گیری از تجربه‌های قبلــی، شناخت خود را از جهان
پیرامونش می‌سازد. چون هر فرد برای خود
قواعد و الگوهای ذهنی خاصی دارد که برای معنی‌دار کردن تجربه‌هایش، آن‌ها را به کار می‌برد. از این رو، یادگیری فرایند تطبیق
الگوهای ذهنی قبلی برای تقویت یا کسب تجربه‌های
جدید است. به بیان دیگر، دانش و تجربه‌ی
قبلی هر فرد پیش نیاز بنا کردن دانش جدید و معنی‌دار است. یادگیری ساختن‌گرایی فرایندی فعال و اجتماعی است و در
آن معلم نقش تسهیل کننده، راهنما، هدایتگر و هم‌شاگردی را دارد. بجاست در رویکردهای
جدید آموزش، به سمت کلاس درس ساختنگرا حرکت کنیم.
نمونه‌های مدرسه‌ی ما
بحث و گفت‌و‌گو در‌باره‌ی فصل زمستان و توجه به قدرت لایزال
الهی در به وجود آمدن فصل‌ها، حضور در حیاط مدرسه در یک
روز برفی، ساخت آدم برفی و هدایت سؤالات دانش‌آموزان از درس هدیه‌ها به سمت علوم و موضوع سرما و علت به
وجود آمدن برف و باران توانست فضای شادی را به وجود آورد.
منابع
امان الله صفوی. روش‌ها، فنون و الگوهای تدریس. انتشارات
سمت. تهران. 1390.