سواد اطلاعاتی1
منظور از سواد اطلاعاتی این است که دانش‌آموزان، به هنگام یادگیری، بتوانند به
کمک فناوری اطلاعات، اطلاعات مورد نیاز را شناسایی کنند، راه‌های دسترسی به آن را یاد بگیرند و
بتوانند به‌گونه‌ای اثربخش از آن بهره ببرند. در واقع،
به این نکته باید توجه داشته باشیم که دانش‌آموزان
نمی‌توانند به تنهایی این مهارت‌ها را انجام بدهند. بنابراین، شناسایی
دانش مورد نیاز، شیوه‌های دسترسی به آن، ارزیابی و
چگونگی استفاده از اطلاعات در یادگیری، باید در کلاس درس با کمک معلم تمرین و
تکرار شود. خیلی‌ها فکر می‌کنند بعضی از دانش‌آموزان بهتر از بعضی معلمان با رایانه
کار می‌کنند که این امر بیشتر جنبه
ابزاری دارد نه آموزشی. واقعیت این است که استفاده از فناوری در حوزه‌های یادگیری و پیگیری اهداف آموزشی به
کمک فناوری و براساس برنامه‌های درسی تنها با هدایت و
کمک معلم به درستی میسر می‌شود.
سواد فن‌شناسی2 (سواد فناورانه)
دومین سواد مهم
ولی کمتر مورد توجه این است که دانش‌آموز نه تنها باید کاربرد
انواع فناوری‌ها را بداند، بلکه باید
انواع اثربخشی فناوری را در زندگی روزمره درک کند. در این مورد رایانه، به عنوان
یکی از فناوری‌های مؤثر در زندگی روزمره و
تسهیل کارها، نمونه و مصداق بارزی است.
سواد رسانه‌ای3
سواد رسانه‌ای بیشتر نفوذ رسانه‌ای فناوری‌ها (از جمله کتاب، تلویزیون، رادیو،
فیلم و اینترنت) را نقد و بررسی می‌کند. این بدان معناست که
دانش‌آموز باید میزان اثربخشی هر
رسانه را درک کند و به انگیزه برنامه‌های تبلیغاتی مثل تبلیغ کالا از طریق
تلویزیون پی ببرد. سواد رسانه‌ای در عمل با دسترسی به دانش
مورد نظر، تفکر و تأمل درباره کارایی آن، ارزیابی و قضاوت و همچنین چگونگی تولید
انواع رسانه‌ها سر و کار دارد. سواد
رسانه‌ای به دانش‌آموزان کمک می‌کند دانش و ویژگی‌های هر رسانه را به خوبی بشناسند تا در انتخاب و کاربرد
آن‌ها برای تسهیل یادگیری به
درستی عمل کنند.
سه نوع سواد
یاد شده به هم مرتبط هستند و با اهداف آموزشی پیوند محکمی دارند، زیرا اثربخشی آن‌ها در پیشرفت تحصیلی دانش‌آموزان مستقیم و پایدار است.
فایده دیگر
استفاده دانش‌آموز از فناوری‌های جدید، تغییری است که آن‌ها در یادگیری کلاسی به وجود می‌آورند. اگر درباره یادگیری دانش‌آموز در خانه و جامعه اندکی تأمل کنیم،
متوجه خواهیم شد که بین یادگیری طبیعی در خارج از مدرسه و یادگیری در کلاس درس
ارتباطی وجود ندارد.
در خارج از
مدرسه دانش‌آموز تشویق می‌شود مسائل را بررسی کند، کشف و آزمایش
کند و به کمک بزرگ‌ترها به نتیجه‌ای برسد. در حالی‌که در کلاس از دانش‌آموز می‌خواهند گوش فرا دهد و مطالب را حفظ کند
و سؤالی هم نکند. فناوری‌های جدید بیشتر از طریق
آماده کردن منابع آموزشی، حمایت و ارائه بازخورد مناسب، زمینه یادگیری طبیعی را
برای دانش‌آموزان فراهم می‌کنند که معلم به تنهایی ممکن است قادر
به ایجاد چنین فرصتی نباشد. در ضمن، باید به‌خاطر داشته باشیم، اگر فناوری مورد نظر
نتواند چنین فرصتی را ایجاد کند، سودمندی مورد نظر تأمین نخواهد شد. بنابراین، یا
از فناوری انتخاب شده بهره‌گیری درست به عمل نیامده و
یا انتخاب نوع فناوری اشتباه بوده است.
همان‌طور که بسیاری از صاحب‌نظران فناوری آموزشی و معلمان یادآوری
می‌کنند، صرف اینکه کاری با
فناوری در کلاس انجام شود، دلیل بر سواد فناوری نیست. در واقع، استفاده دانش‌آموز از فناوری زمانی سودمند خواهد بود
که سه نوع سواد یاد شده در او ایجاد شود.
پی‌نوشت‌ها
1. Information literacy
2.
Technological literacy
3. Media
literacy