بنابر یک تقسیم‌بندی مشهور، عرصه‌های ارتباطی انسان شامل ارتباط با خود،
خداوند، خلق (دیگران) و خلقت (محیط‌زیست) است.
آنچه در این
مجال مدنظر است، ارتباط کودک با جامعه پیرامونش است. ارتباط فرد با جامعه یا همان
ارتباط انسانی از مسائل بسیار مهمی است که امروزه در علوم ارتباطات به آن توجه جدی
می‌شود.
«در تعریف کلی،
ارتباط انسانی به نوع روابط، تبادل اطلاعات و مفاهیمی که بین دو نفر یا چند نفر رد
و بدل می‌شود، اطلاق می‌گردد» (مهدی محسنیان راد، 1380).
قرآن کریم این
یگانه معجزه جاویدان پیام‌آور رحمت نیز همواره بر
رابطه صحیح فرد با جامعه تأکید دارد.
همچنین، قرآن
کریم در آیات متعددی بر نزول قرآن برای انسان تأکید دارد. اساساً مخاطب اصلی قرآن،
تنها انسان است و این کتاب هدایتگر برای سامان دادن به عرصه‌های ارتباطی انسان با خود، خلق و خلقت
نازل شده است. چند نمونه از این هدف اصلی قرآن خطاب به انسان عبارت است از:
هُدی لِلناس
هدایت است برای
مردم (بقره/ 185)
هذا بَیانٌ
لِلناس
قرآن سخنی است
برای مردم (آل‌عمران/
138)
هذا بَلاغٌ
لِلناس
قرآن سخن و
ابلاغی است برای مردم (ابراهیم/ 52)
ارتباط
اجتماعی از نگاه قرآن
انسان موجودی
اجتماعی است و قرآن هم، که مخاطب اصلی‌اش
انسان است، برای پاسخ دادن به چگونگی ارتباط صحیح، آموزه‌هایی متعدد و کاربردی دارد.
اگر به سابقه
دشمنی بین انسان‌ها تا قبل از اسلام و نزول
قرآن کریم مراجعه کنیم، تاریخ گواهی می‌دهد
که در سرزمین عربستان و بین اعراب چگونه یک موضوع و اختلاف کوچک منجر به ستیز و
جنگ طولانی و مفصل می‌شد. قرآن آمده است تا به
برچیده شدن این نزاع و اختلاف کمک کند. حقیقتاً اگر انسان‌ها در پرتو تعلیم آسمانی و آنچه کتب
آسمانی از جانب خداوند مهربان برای هدایت آن‌ها آورده‌اند، توجه کنند و به گوش دادن و عمل
کردن به این راهنمایی‌ها همت نمایند، قطعاً زندگی
توأم با آرامش و سعادتی خواهند داشت. بر این مبنا، ضروری است که با آشنایی صحیح از
این آموزه‌های قرآنی و درس‌آموز از طریق روش‌ها مناسب با دلسوزی و توجه توأمان مربی
و والدین، برای زندگی و آینده کودکانمان در عرصه‌های مختلف و به‌ویژه عرصه اجتماعی شدن و تعامل اجتماعی
آنان برنامه‌ریزی داشته باشیم و به این
امر اهتمام بورزیم.
مصادیق
آموزه‌های اجتماعی قرآن برای
کودکان
قرآن آیات متعددی
درباره ارتباطات اجتماعی دارد اما یک برنامه‌ریزی آگاهانه و اثربخش همواره به جای
تأکید بر کمیت و تعدد مطالب ـ یا به عبارت دیگر انتقال اطلاعات و دانش به مخاطبان
ـ باید به کیفیت و ماندگاری مفاهیمی که آموزش می‌دهد، توجه داشته باشد. در مقوله آشنایی
کودکان به آموزه‌های قرآن این نکته اهمیت
بیشتری دارد؛ زیرا پیش از آموزش تربیت ضروری‌تر است. به همین جهت، آنچه در ادامه
بیان می‌شود فهرستی کوتاه از آموزه‌های اجتماعی قرآن برای ارائه به کودکان
در دوره پیش‌دبستان است. اگر همین تعداد
اندک با شیوه‌های مناسب در قالب فعالیت‌ها و محتوای متنوع و جذاب به کودکان
عرضه شود، به ماندگاری و اثربخشی آن در رفتار و تربیت کودکمان منجر خواهد شد. در
غیر این صورت، اگر بر کمیت تأکید کنیم و به حجم مطالب بیفزاییم، معلوم نیست تا چه
میزان بر تعمیق و ماندگاری این آموزه‌ها
و بروز آن در رفتار کودکمان موفق خواهیم شد.
منابع
1. قرآن کریم
2. قرائتی،
محسن (1383). تفسیر نور. انتشارات مرکز فرهنگی و درس‌هایی از قرآن.
3. محسنیان‌راد، مهدی (1380). ارتباط‌شناسی، انتشارات سروش.
4. تهرانی
فرجاد، مسعود و دیگران (1390). تببین راهنمای برنامه انس با قرآن در دوره پیش‌دبستان. مسعود تهرانی فرجاد و... .
انتشارات مدرسه.