آقای احتشام‌زاده، شما ورزش‌های گوناگونی را تجربه کردید
و در نهایت به پینگ‌پنگ رسیدید. ماجرای انتخاب
این ورزش را برایمان بگویید.
من در دبیرستان البرز درس می‌خواندم و در چند رشته مثل والیبال،
فوتبال، بسکتبال، دوومیدانی و پرش ارتفاع قهرمان بودم. دکتر مجتهدی از دست من عاجز
شده بود تا اینکه محمود بیاتی که بعدها فوتبالیست تیم ملی شد، با لگدی که به من زد
باعث شد ساق پای من آسیب ببیند. خوشبختانه دکتر لطیفی روبه‌روی دبیرستان کلینیکی داشت، اما آن
دوران طب مانند الآن نبود. با وجود اینکه شش ماه بستری بودم، اما هنوز در ساق پای
من حفره‌ای ایجاد شده است. بعد از شش
ماه دوباره به دبیرستان برگشتم. آن دوران در دبیرستان البرز چهار گروه ورزشی وجود
داشت که هر گروه یک سرگروه داشت و من یکی از آن‌ها بودم، اما پزشک توصیه کرده بود تا
مدتی مراعات کنم. بعضی از بچه‌ها دعوتم کردند که پینگ‌پنگ بازی کنم. من تا آن زمان پینگ‌پنگ بازی نکرده بودم، اما همین که راکت به دست گرفتم بازی
را شروع کردم. پس از سه ماه قهرمان آموزشگاه‌ها و بعد از نه ماه قهرمان ملی شدم. در
سال 1328 قهرمان ایران شدم و پس از آن به باشگاه تاج (استقلال فعلی) رفتم.
و بعد به تدریج در مسابقات جهانی شرکت
کردید.
بله. بعد از یک سال قرار شد برای
مسابقات به اتریش برویم. وزارت ورزش امروزی در آن زمان سه اتاق اجاره‌ای روبه‌روی دانشکده افسری بود که در آنجا اعلام
کردند ما پول نداریم تیم را به مسابقات جهانی بفرستیم. آن زمان من هفده ساله بودم
و هنوز صغیر به حساب می‌آمدم، بنابراین به وکیلم
گفتم زمینی به متراژ پنج هزار متر را در بلوار کشاورز فعلی به قیمت متری 25 ریال
بفروشد که حدود ده‌هزار و پانصد تومان شد. من
این مبلغ را به تیمسار جهانبانی دادم. حتی پول تو جیبی رئیس فدراسیون پینگ‌پنگ محمود حاجبی را هم من دادم. دو هزار
تومان از پول باقی ماند که با آن برای بچه‌های
تیم لباس خریدم و پول توجیبی‌شان را دادم. تیم متشکل از
من به‌عنوان نفر اول، پرویز خاموشی
نفر دوم و احمد مدرسی نفر سوم بود.
در مسابقات اتریش گرچه خوب بازی کردیم،
اما چون تجربه چندانی نداشتیم نتیجه‌بخش نبود. پس از برگشت از
اتریش به جشن پادشاهی محمدظاهرشاه، پادشاه افغانستان در کابل رفتیم. در آنجا هم
نفر اول افغانستان را که از بازیکنان خیلی خوب بود، بردم. هیچ کس فکر نمی‌کرد بتوانم در مقابل او برنده شوم، چون
همه ایرانی‌ها را به راحتی شکست می‌داد. اما من غوغایی در پینگ‌پنگ به پا کرده بودم و سه بر هیچ او را
بردم.
در مسابقات جهانی پینگ‌پنگ هم شرکت کردید.
بله. در سال 1957 مسابقات جهانی در استکهلم
سوئد برگزار شد. در بخش تیمی کمترین باخت را داشتیم و کاپ بهترین بازیکن را دریافت
کردم. در بخش انفرادی هم از میان 500 بازیکن به 16 نفر اول رسیدیم. یکی از بهترین
بازیکنان تاناکا بود که در دور اول باید با او بازی می‌کردم. در واقع با وجود اینکه نفر سوم و پنجم
دنیا را برده بودم چون در دور اول به تاناکا باختم در رنکینگ جهانی، رتبه نهم را
به دست آوردم.
مسابقه جهانی بعدی، المپیک آسیایی در
توکیوی ژاپن بود. در آن مسابقات قهرمان اول و سوم جهان را شکست دادم و ستاره بازی‌ها شدم. در مسابقات انفرادی راکتم شکست
و نتوانستم خوب بازی کنم و این بدترین اتفاق بود. چون با هر راکت باید حداقل 10 تا
15 روز تمرین کرد تا جا بیفتد. با وجود این فقط دو باخت در این مسابقات داشتیم و
قهرمان سوم المپیک شدیم.
سال 1963 مسابقات جهانی در چکسلواکی
سابق برگزار شد و ما به رده‌بندی تیم‌ها بین نهم تا هجدهم رسیدیم. ایران با
تیم روس‌ها بازی داشت. من هر سه
بازیکن روس را شکست دادم، بزرگ‌زاده دو بازی را برد و نفر
سوم ما هم هر سه بازی را باخت. با این حال پنج
بر چهار تیم روس‌ها را شکست دادیم و قهرمان
نهم جهان شدیم. به این ترتیب برای اولین و آخرین بار تیم ایران نهم جهان شد. الآن
و یا حتی چندین سال بعد هم تیم پینگ‌پنگ ایران امکان ندارد به
چنین جایی برسد. فکر می‌کنم تیم کنونی ایران بین رده‌های 25 تا 35 جهان است. البته فدراسیون
فعلی فدراسیون خوبی است و همه دست‌اندرکارانش قهرمان پینگ‌پنگ بوده‌اند، ولی کار سخت است، زیرا همان‌طور که ما کار می‌کنیم دیگر کشورها هم در این زمینه
فعالیت می‌کنند.
یعنی شمـا فـکر می‌کنید عملکرد فدراسیون پینگ‌پنگ قابل قبول است؟
بله. عملکردشان مثبت است. با وجود این،
نوشاد عالمیان حتی جزء 64 نفر برتر دنیا نشده است، چون کار خیلی سختی است.
آقای احتشام‌زاده، شما مربی نداشتید؟
نه اصلاً. خودساخته بودیم. نمی‌توانم بگویم ارثی است، اما خود بازیکن
هم باید استعداد داشته باشد. مجید پسر من 25 سال قهرمان ایران بود. می‌توانم بگویم او نابغه پینگ‌پنگ بود. سال‌ها در جام 22 بهمن ایران سوم می‌شد، اما در بخش انفرادی مجید اول می‌شد. حمید پسر دیگرم هم قهرمان بود.
حتی در مدرسه هم مربی پینگ‌پنگ نداشتید؟
در آن دوره اصلاً به پینگ‌پنگ اهمیت داده نمی‌شد. پس از هزینه‌ای که صرف کردم و عناوینی که به دست
آوردم پینگ‌پنگ در کشور راه باز کرد.
حدود 50 تا 55 سال پیش مجلاتی مثل سپید و سیاه، تهران مصور، اطلاعات هفتگی و دنیای
جدید، قهرمان سال را انتخاب می‌کردند. در یک دوره من انتخاب
شدم و پس از آن پینگ‌پنگ جایی باز کرد.
با قهرمانان فعلی رشته پینگ‌پنگ دیدار داشتید؟
دو سال پیش که هنوز بیمار نبودم گاهی در
آکادمی پینگ‌پنگ بازی می‌کردم. روزی نوشاد آمد و گفت من شنیده‌ام کات‌های شما خیلی خوب است و کسی نمی‌تواند بزند. در این دیدار با هم کمی
تمرین کردیم.
شما عامل موفقیت خود را در چه می‌دانید؟
مدیر مدرسه دکتر مجتهدی بود که با ورزش
مخالفت می‌کرد، اما آن‌قدر در رشته‌های مختلف قهرمان شده بودم که دیگر با
من مخالفت نمی‌کرد. وقتی وارد رشته پینگ‌پنگ شدم و به مقام قهرمانی رسیدم،
انگیزه‌ای شد که دیگر این رشته را رها نکنم. به یاد دارم که در سال 1351
یکی از روزنامه‌ها تیتر زده بود: «امیر
احتشام‌زاده 24 گیم بازی، 24 پیروزی». یعنی 12 نفر را دو بر صفر
شکست داده بودم.
آخرین بازی حرفه‌‌‌ای‌تان چه زمانی بود؟
سال 1351
پس از آن مربیگری را شروع کردید؟
نه. فقط یک‌بار بود که ایران با ژاپن بازی داشت، آن
هم نه به‌عنوان مربی بلکه بیشتر ایده
می‌دادم. بعد از انقلاب، آقای
داوود شمسی رئیس سازمان تربیت بدنی شد و از من دعوت کردند تا رئیس فدراسیون پینگ‌پنگ شوم، اما قبول نکردم. به ایشان گفتم
اگر رئیس فدراسیون شوم بعد از چند سال من را برکنار می‌کنند و آن وقت دیگر امیر احتشام‌زاده نیستم، رئیس فدراسیونی هستم که
برکنار شده‌ام. بنابراین پیشنهاد دادند
که دورادور به مربیان کمک کنم و من هم پذیرفتم. بسیاری از شاگردان من در دانشکده
ورزش اکنون مناصبی دارند، از جمله آقای نیک‌بین
که مدیرکل حوزه وزارتی است و پیش از آن هم رئیس فدراسیون چند رشته ورزشی بود. آقای
مایلی‌کهن، خطیب و سجادی که معاون وزیر
شد نیز از شاگردانم بودند.
چه مدت در دانشگاه تدریس کردید؟
سه سال پیش از انقلاب و حدود هشت سال
بعد از انقلاب در دانشگاه تدریس کردم.
در مقایسه با گذشته، شرایط ورزش پینگ‌پنگ را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
آن زمان هم اگر من و آقای بزرگ‌زاده نبودیم، تیم پینگ‌پنگ ایران توفیقی نداشت. ما تیم مردان
شوروی را در قهرمانی جهان پنج بر سه شکست دادیم. بعد از آن من به سوئیس رفتم و
آقای بزرگ‌زاده به آمریکا رفت. در غیاب
ما تیم دختران شوروی به ایران آمد و تیم مردان ما را پنج بر دو شکست داد!
می‌توان گفت یک تنه ورزش پینگ‌پنگ ایران را سر و سامان
دادید.
گاهی که به گذشته فکر می‌کنم خودم هم باور نمی‌کنم.
اما اکنون وضعیت متفاوت است یعنی خیلی
بعید به نظر می‌رسد که یک نفر به تنهایی یک
تیم را نجات دهد.
بله نمی‌شود، اما چند جوان در تیم ملی ایران
بازی می‌کنند که من موفقیت را در
پیشانی‌شان می‌بینم.
پس فکر می‌کنید پینگ‌پنگ ایران آینده خوبی خواهد داشت؟
بله، ولی راه سخت است. کشورهای اروپایی
شرقی از یک سو و در آسیا هم چین، ژاپن، کره جنوبی، چین ملی، هنگ‌کنگ و سنگاپور از رقبای جدی ما هستند.
در این تیم‌ها هم دو بازیکن چینی بازی
می‌کنند. در واقع چین پینگ‌پنگ را صادر می‌کند.
عوامل مختلفی باید دست به دست هم دهند
تا به موفقیت برسیم. من از 9 صبح تا 9 شب تمرین می‌کردم. بازیکنان الآن بعد از سه ساعت
تمرین خسته می‌شوند. انگیزه خیلی قوی لازم
است تا کسانی مانند من یا آقای بزرگ‌زاده پیدا شوند که چنین استعدادی داشته
باشند.
شما ورزش پینگ‌پنگ را از مدرسه شروع کردید.
این نشان‌دهنده نقش مهم مدرسه در ورزش
است.
بله، خیلی مهــم است. در دوره دانــــش‌آموزی ما، دبیرستان‌ها در ورزش با هم رقابت داشتند. مدارسی
مانند دارالفنون و البرز و فیروز بهرام همیشه در رقابت بودند.
فکر می‌کنید اکنون مدارس ما برای پیشرفت پینگ‌پنگ چه کاری می‌توانند انجام دهند؟
باید مثل دیگر ورزش‌ها پینگ‌پنگ هم از ورزش‌های مدرسه‌ای باشد، به‌خصوص که با یک میز کوچک قابل اجراست.
ورزشی مانند تنیس که تقریباً ورزشی اشرافی به حساب می‌آید، در مدرسه قابل اجرا نیست، چرا که
موقعیت مالی مدرسه و دانش‌آموزان اجازه این کار را نمی‌دهد، اما پینگ‌پنگ را به راحتی می‌توان اجرا کرد. به نظرم فدراسیون فعلی
در این زمینه فعالیت خوبی دارد. رئیس فدراسیون، آقای مهرداد علی‌قارداشی است که خودش قهرمان بوده است.
محمود نظری دبیر فدراسیون هم قهرمان جوانان ایران بود. در واقع آن‌ها هم کننده کارند و هم علاقه‌مند به این حوزه. اگر کسی علاقه‌مند باشد و بتواند کاری انجام دهد، ورزش
پیشرفت می‌کند. الآن چند بازیکن در تیم
ملی هستند که فکر نمی‌کنم از نوشاد ضعیف‌تر باشند. به نظرم تیم ایران در مسابقات
جهانی باید از همه جوانان استفاده کند.
فکر می‌کنید می‌توانید در مدارس سیستمی را راه‌اندازی کنید که استعداد دانش‌آموزان را شناسایی کند؟
من در این باره با رئیس فدراسیون پینگ‌پنگ صحبت کرده‌ام و معتقدم باید کمیته استعدادیابی
ایجاد کرد. از طرز راکت دست گرفتن و نوع بازی معلوم می‌شود که کدام بازیکن آینده دارد.
استعدادها باید از مدرسه‌ها شناسایی شوند. فدراسیون
این کارها را انجام می‌دهد و من خوشبین هستم. گرچه
ورزش ایران چندان حساب و کتابی ندارد، اما اگر این گروه بر سر کار بمانند می‌توانند خیلی کارها انجام دهند.
فایل صوتی گفت‌وگو با امیرحسین احتشام زاده