گفت و گوی بی تعصب

گفت‌وگو نیاز به ذهن باز دارد. توانایی‌ها و مطالب تازه‌ای که در اثر گفت‌وگو نصیب فرد می‌شود، همه مشروط به وجود فضای باز و بدون تعصب است. برای همه ما پیش می‌آید که به واسطه سخن یا رفتاری مورد انتقاد قرار گیریم. ممکن است به خاطر آن نقد، ناراحت شویم و از کسی که انتقاد کرده است دلخور شویم. این اتفاق ممکن است به صورت دیگری هم حادث شود، به این شکل که کسی نسبت به انتقاد ما روی خوش نشان دهد. اگر فضای اعتماد نباشد، در سخنان یکدیگر نوعی حمله و دفاع می‌بینیم و فضای گفت‌وگو به سمت مجادله پیش خواهد رفت. در این فضا امکان تجدیدنظر در نظرها و آرای خود را از دست می‌دهیم و هم‌فکری صورت نمی‌گیرد.
گفت‌وگو، نیاز به دقت در یکسری مهارت‌ها دارد. با در نظر گرفتن مهارت‌هایی مانند «رعایت تام احترام دیگری» و «گرایش به یادگیری»، می‌توان با ذهن باز وارد فضای تعامل شد و آمادگی پذیرش نظرهای متفاوت را داشته باشیم. پس می‌توان از یکی دیگر از مهارت‌های مورد نظر در گفت‌وگو صحبت کرد. مهارت «داشتن ذهن باز و آمادگی پذیرش». دیوید بوهم می‌گوید، در صورتی که دو یا چند نفر آماده باشند در برابر یکدیگر در تصورات و برداشت‌های خود تجدیدنظر نمایند، در آن صورت ذهن، باز و فضا، بدون تعصب می‌گردد و اینچنین افرادی هستند که آمادگی لازم برای تبادل آرا و همفکری را دارا می‌شوند. وقتی که افراد علاقه‌مند به شرکت در گفت‌وگو، آمادگی لازم برای پذیرفتن و فهمیدن دیگری و تجدیدنظر در طرز تفکر خود را نداشته باشند، در آن صورت گفت‌وگو شکست خواهد خورد.
یکی از مشکلات آموزش مبتنی بر تک‌گویی، همکاری و همفکری نداشتن بین دانش‌آموز و معلم است. دانش‌آموزان فرصت لازم را برای طرح پرسش و اندیشیدن راجع به آموخته‌های خود ندارند. در چنین فضایی اگر در نحوه تدریس معلم مشکلی باشد، دانش‌آموز انتقادش از نحوه تدریس به درستی شنیده نمی‌شود. زیرا در فضای تک‌گویانه، که معلم در یک سو و دانش‌آموز در سوی دیگر قرار دارد، طرح انتقاد ممکن است باعث دلخوری شود و فضا را به سمت تقابل ببرد.
در سال‌های ابتدای خدمتم در آموزش‌وپرورش، بسیار پیش می‌آمد که مطالبی به دانش‌آموزان بگویم که بالاتر از سطح کتاب درسی بود. طرح آن مطالب از طرف من به این علت بود که به دانش‌آموزانم دید وسیع‌تری نسبت به مطالب درسی بدهم. از نگاه خودم این کار باعث بیشتر شدن انگیزه‌های دانش‌آموزان می‌شد که جویاتر شوند و موارد پیشرفته‌تر را دنبال کنند. روزی بعد از کلاس، یکی از دانش‌آموزان با لحنی که برای من آزار‌دهنده بود، از شیوه بیان مطالب درسی توسط من به نوعی انتقاد کرد. در آن لحظه احساس  کردم که اقتدار من در نقش معلم کمرنگ شده است. نوعی تقابل درون من به‌وجود آمد. اصل سخنان دانش‌آموزم را دریافت نکردم. برای چند لحظه تصمیم گرفتم با مهارت «پرهیز از شتاب» به خودم فضا بدهم و ذهن خود را آرام نگه دارم، تا به سخنان دانش‌آموزم گوش فرا بدهم. با در نظر گرفتن مهارت «رعایت تام احترام دیگری» سعی کردم خود را جای آن دانش‌آموز قرار دهم و از دنیای او به کلاس درس و شیوه بیان مطالب درسی نگاه کنم. ذهن خود را باز نگه داشتم و سعی کردم بدون تعصب، خودم را آماده همکاری کنم به جای اینکه با سریع جواب دادن، مسیر تقابل را انتخاب کنم.
حرف‌های دانش‌آموزم که در نگاه اول برای من بسیار برخورنده و آزار‌دهنده بود، با در نظر گرفتن مهارت «ذهن باز، آمادگی پذیرش» به انتقادی سازنده بدل شد. از آن دانش‌آموز تشکر کردم که با من سخن گفته است و بعد از آن در نحوه بیان مطالب درسی‌ام تأمل کردم. در جلسه‌های بعد از دانش‌آموزانم خواستم که اگر در شکل آموزش مطالب درسی سخنی دارند بگویند و به آن‌ها گفتم که یک نمره تشویقی در نظر می‌گیرم برای انتقادهایی که به روند آموزشی کمک کنند. من به‌عنوان معلم، در فضای آموزشی سعی می‌کنم با ذهن باز و بدون تعصب به سخنان دانش‌آموزانم گوش دهم و آمادگی پذیرش تجدید‌نظر در شیوه‌های بیان مفاهیم درسی را داشته باشم.