ریسک های مدرسه ای

 ارزیابی ریسک مدارس

مدارس معمولاً به استقرار سیستمی نیاز دارند که علاوه بر ارزیابی فعالیت‌ها و فرایندها بتوانند درباره وضعیت ریسک، تعیین معیارهای ریسک قابل تحمل و مشخص نمودن دقیق ریسک هدایتگر باشد. البته این امر بسته به پیچیدگی فعالیت هر سازمان و نوع سیستمی که بتواند آن را به هدف مذکور برساند، متفاوت است. نتایج حاصل از ارزیابی ریسک، مدارس را قادر می‌سازد که انتخاب‌های مورد نظر جهت کاهش ریسک را با یکدیگر مقایسه، و منابع را برای مدیریت اثربخش ریسک اولویت‌بندی کنند. به‌تبع آن، برون‌دادهای شناسایی خطر، ارزیابی ریسک و تعیین فرایندهای کنترل، بایستی در سرتاسر دوره تکوین و اجرای سیستم مدیریت ایمنی و بهداشت نیز به کار روند. در این میان لازم است فرایند ارزیابی ریسک را فرد یا افراد شایسته در روش‌شناسی‌ها و فنون ارزیابی ریسک مرتبط با آگاهی مناسب از فعالیت کاری انجام دهند. مدارس می‌توانند برای بررسی حیطه‌ها یا فعالیت‌های مختلف کاری از روش‌های گوناگون ارزیابی ریسک به‌عنوان بخشی از راهبرد کلی استفاده کنند. شناسایی خطر در برگیرنده همه مشخصه‌های خطرات موجود در محیط و ارزیابی امکان بروز آن‌ها در شرایط ناخواسته‌ است. مرحله ارزیابی خطر به‌عنوان عملی که از بین برنده یا کاهنده شدت تأثیر خطرات شناخته شده است، بخش بسیار مهمی از فرایند مدیریت و ارزیابی ریسک‌های منبعث از فعالیت‌های مستقیم و یا غیرمستقیم مدارس محسوب می‌شود. مرحله ارزیابی خطر همچنین توان بالقوه بالایی برای تعیین خطاهای با بازخورد کم یا بدون بازخورد دارد. این روش برپایه ساختاری نظام‌مند (سیستماتیک) با رویکردی برای شناسایی خطرات بالقوه است. از شیوه‌های بسیاری می‌توان برای انجام دادن این عمل در مراحل مختلف چرخه عمر فرایند ارزیابی ریسک استفاده کرد و اختلاف میان این روش‌ها ریشه در تفاوت‌ نوع نگرش نسبت به مفهوم ایمنی دارد. نگرش به مقوله ایمنی می‌تواند فقط به دیدن پتانسیل خطرات عمده در فرایند ارزیابی ریسک معطوف شود و از این رو، مرحله شناسایی خطر به‌طور ذاتی به‌سوی ایمنی کلان سوق داده شده است.

 سیستم مدیریت ایمنی

در سال‌های اخیر استانداردهای OHSAS به منظور تدارک عناصر یک سیستم مدیریت ایمنی برای مدارس مدل‌سازی شده‌اند تا بتوانند با سایر الزامات مدیریت ادغام شوند و مدارس را در دستیابی به اهداف آموزشی، ایمنی و بهداشتی یاری کنند. این استاندارد،‌ الزامات سیستم مدیریت ایمنی را مشخص می‌کند تا مدارس با توجه به الزامات قانون و آگاهی از ریسک‌های ایمنی و بهداشتی قادر به توسعه و اجرای خط‌مشی و تحقق بخشیدن به اهداف خود شوند. موفقیت این سیستم به تعهد تمامی کارکنان در کلیه سطوح و امور سازمانی به‌خصوص مدیریت مدرسه بستگی دارد. چنین سیستمی مدارس را به تکوین خط‌مشی ایمنی و بهداشتی،‌ ایجاد اهداف و فرایندهای دستیابی به تعهدادت خط‌مشی، انجام دادن کارهای لازم برای بهبود عملکرد و اثبات انطباق سیستم با الزامات این استاندارد قادر می‌‌سازد. هدف کلی این استاندارد، حمایت و ارتقای روال مطلوب ایمنی و بهداشتی در تعادل با نیازهای آموزشی ـ اجتماعی است. این استاندارد با مشخص کردن الزاماتی را برای سیستم مدیریت ایمنی، مدارس را برای کنترل ریسک‌های ایمنی بهبود عملکرد خود توانا می‌سازد.استاندارد یاد شده معیارهای خاص عملکرد ایمنی و ویژگی‌های تفصیلی برای طراحی سیستم مدیریت را بیان نمی‌کند.

مدیران مدارس لازم است روش‌های اجرایی مناسبی برای شناسایی مداوم خطرات، ارزیابی ریسک و تعیین کنترل‌های لازم ایجاد، اجرا و برقرار کنند. آن‌ها برای کسب اطمینان از تداوم،‌ مناسب بودن،‌کفایت و اثربخشی سیستم‌ مدیریت ایمنی مدارس، باید در فواصل زمانی طرح‌ریزی شده آن را مورد بازنگری قرار دهند. این بازنگری باید ارزیابی فرصت‌های بهبود و نیاز به تغییر در سیستم مدیریت ایمنی از جمله خط‌مشی و اهداف ایمنی را شامل گردد و سوابق بازنگری‌های مدیریت نیز نگهداری شود.

 گزارش وضعیت ریسک مدارس ایران در یک مطالعه موردی

یک مطالعه موردی نشان داد که در نظام آموزش و پرورش ایران ترکیبی از ریسک‌های ایستا و پویا قابل‌بازشناسی است. ریسک‌های ایستا خطرات ناشی از عواملی چون تجهیزات و ابنیه و عوامل فیزیکی را شامل می‌شود و ریسک‌های پویا به عوامل خطری اطلاق می‌گردد که منشأ آن افراد و ساکنان مدرسه هستند. در جدول فوق ترکیبی از خطرات، رویدادها و پیامدهای ناشی از فعالیت‌های مستقیم و غیرمستقیم مدرسه‌ای و نیز شدت و احتمال وقوع آن‌ها در مدارس ایرانی گزارش شده است.

 جمع‌بندی

ساکنان مدرسه شامل دانش آموزان، معلمان و سایر کارکنان در طول هفته، زمان زیادی را در مدرسه می‌گذرانند؛ مکانی که در آن امکان رخداد گونه ‌های متفاوتی از خطرها و اتفاقات فیزیکی و اجتماعی که می‌تواند بر سلامت و تندرستی آن‌ها اثر منفی بگذارد، وجود دارد. اگر چه از لحاظ آماری، مدارس در زمره مناطق و سازمان‌هایی با ریسک پایین طبقه‌بندی شده‌اند، محیط مدارس نیز باید به‌گونه ‌ای باشد که از هر لحاظ امنیت جسمی، روانی و اجتماعی ساکنان مدرسه را تضمین کند. در ایران برای نظام مند کردن وضعیت ایمنی و بهداشت محیط مدرسه و کنترل و بهسازی عوامل محیطی مؤثر بر سلامت دانش آموزان، راهکارهایی تدوین گردیده است که از جمله آن‌ها می‌توان به پرونده سلامت مدرسه و آیین ‌نامه وضعیت ایمنی و بهداشت مدرسه اشاره کرد، اما این نظام‌ها بیشتر بر حفظ بهداشت افراد تمرکز دارند و از بررسی شرایط ایمن غفلت کرده‌اند. از سوی دیگر، حدآسیب‌های ناشی از حضور در مدارس به‌ویژه خطرات و آسیب‌هایی با شدت و احتمال وقوع 5 درسال‌های اخیر به‌طور فزاینده‌ای افزایش یافته است. هدف کانونی مقاله حاضر افزایش سطح هوشیاری مدیران مدارس نسبت به تعهدات و مسئولیت ‌هایشان در قبال ایمنی ساکنان مدرسه‌ بوده است. این امر با استقرار سیستم مدیریت ریسک مدارس، که ترکیبی از تصمیم‌هایی برای حذف، جایگزینی، کنترل مهندسی و کنترل‌های اداری خطر در همه سطوح و فعالیت های مدرسه ‌ای است، تحقق می‌پذیرد.