مقالهای از فصلنامه «رشد آموزش قرآن»
عقل در قرآن به عنوان ابزاری مهم برای شناخت و قوهای برای شناسایی ادراکات منطقی از وهمی و خیالی معرفی شده است. مجله رشد آموزش قرآن در شماره جدید خود به موضوع گسترش معنایی عقل در قرآن کریم پرداخته است.
«مینو نراقیان» در ابتدای مقاله خود آورده است: «قرآن کریم مراتب عقل انسان را از مرحله ابتدایی تا مرحله عالی، در واژههای مترادف عقل، بهگونهای منحصربهفرد نشان داده و در این طریق تا جایی پیش رفته است که در گسترش معنایی عقل، هیچ
مکتبی به پای آن نمیرسد. لذا عقل در قرآن، از عقل ابتدایی یعنی عقل معاش به عقل فطری و عقل معاد ارتقا یافته است».
نویسنده بعد از بخشهای «معناشناسی عقل»، «معنای لغوی عقل»، «مترادفهای عقل»، «واژههای متقابل عقل» و «نگاهی به معنای عقل در کتابهای تفسیری»؛ چنین نتیجهگیری کرده است: «با توجه به معنای واژه عقل و الفاظ مترادف و متقابل آن، معلوم میشود عقل در قرآن مفهومی گسترده
است و انسان به میزان دوری از گناه و لغزش، به عقل فطری نزدیکتر میشود. اگر انسان بخواهد درست بیندیشد، بهگونهای که دچار خطا و انحراف نشود، باید به مواردی که قرآن کریم و احادیث به آن سفارش کردهاند توجه داشته باشد و به آنها عمل کند».
نراقیان در ادامه مقاله تأکید کرده است: «عقل از مظاهر و تجلیات نفس است. لذا ملاصدرا معتقد است: معرفت فلسفی، محصول اندیشه و عقل است و شهود قلبی، نتیجه بصیرت باطنی و حاصل مجاهده و ریاضت است. بدین ترتیب معلوم میشود عقل اصطلاحی به حقایق متعالی و اسرار عشق الهی
راه نمییابد بنابراین دانشمندان معارف اسلامی معتقدند عقل کل یا عقل مؤید به نور باطنی و متحد با قلب که همان عقل مستناد یا عقل اولیاست، حامی مبانی عرفان و شهود عرفانی است.»
متن کامل مقاله «قرآن کریم و گسترش معنایی عقل» در فصلنامه رشد آموزش قرآن، شماره 38، پاییز 1391
منتشر شده است.