مقاله‌ای از فصلنامه «رشد آموزش تاریخ»
در کتاب تاریخ ایران و جهان1 به پیشرفت‌های دانشمندان ایرانی و اسلامی در عرصه پزشکی اشاره شده است. فصلنامه رشد آموزش تاریخ در مقاله‌ای اثر «ابراهیم ب. سید» به تشریح طب اسلامی پرداخته است که می‌تواند در تدریس این
قسمت از کتاب مفید واقع شود.
در این مقاله که توسط کوروش فتاحی ترجمه شده آمده است: «طب اسلامی یکی از مشهورترین جنبه‌های تمدن اسلامی است که مسلمانان در آن بر دیگران برتری داشتند. مسلمانان مشعل‌داران بزرگ تحقیقات علمی بین‌المللی بودند که دانش را به فراسوی اروپا فرستادند.
مسلمانان با تشخیص مزیت علم و دانش، با اشتیاق علمی بسیار و حریصانه در‌صدد کسب آرای خردمندانه جالینوس، بقراط، روفوس افسسی، اوریباسیوس، ویستوریدس و پل اژینا برآمدند. تا قرن نهم، شور و اشتیاق مسلمانان برای یادگیری علم، به ترجمه تمام آثار مکتوب مهم طب یونانی به
زبان عربی در دمشق، قاهره و بغداد انجامید.
عربی به زبان بین‌المللی برای یادگیری علم و روابط بین دولت‌ها تبدیل شد. مرکز دانش و فعالیت‌های علمی به سوی شرق تغییر جهت داد و بغداد پایتخت علمی جهان شد.»
نویسنده، در بخش‌های مختلفی به علم پزشکی در میان مسلمانان پرداخته است. آموزش پزشکی؛ آموزش علوم پایه؛ آموزش در درمانگاه؛ اعطای مجوز به پزشکان؛ بیمارستان‌ها؛ میکروب‌شناسی؛ جراحی، بیهوشی و چشم‌پزشکی عناوین بخش‌هایی از این مقاله‌اند.
در بخشی از این مقاله که به پیشرفت دانشمندان اسلامی در «روان‌درمانی» اشاره شده ، آمده است: «دامنه طبابت پزشکان اسلامی از محلول طبی لکه‌های پوستی تا روان‌درمانی گسترده بود.
اگرچه پخش شدن لکه‌های پوستی پوست انسان تا قرن بیستم ادامه یافت، رازی و ابن‌سینا در حوزه اختلالات روان‌تنی، هزار سال پیش از فروید و یونگ به نتایج بسیار مهمی دست یافته بودند.
زمانی که رازی به ریاست بیمارستان بغداد منصوب شد، یک بخش را منحصراً به بیماران روانی اختصاص داد. رازی روش‌های روان‌شناسی و توضیحات فیزیولوژیک را با هم ترکیب کرد و روان‌درمانی را به صورتی پویا به کار گرفت.... «نجاب‌‌الدین محمد» که با رازی معاصر بود، تعداد زیادی
شرح و توصیفات عالی درخصوص بیماری‌های روانی گوناگون از خود به جا گذاشته است. مشاهدات به دقت گردآوری شده وی درباره بیماران واقعی روانی، کامل‌ترین طبقه‌بندی امراض روانی است که تا آن زمان شناخته شده‌اند. او «نجات افسردگی حاد، انواع اختلالات عصبی- ذهنی»، «مالیخولیا»،
«کوتریب» و «دوال- وکولب» را توصیف کرده است.
ابن سینا «روان‌شناسی فیزیولوژیک» را در درمان بیماری‌ها مؤثر دانست. از دیدگاه طب بالینی، ابن‌سینا یک اسلوب فکری برای جمع تغییرات در میزان نبض را، از طریق توجه به احساسات باطنی فرد، مدت‌ها قبل از آزمون جمع لغات یونگ، ابداع کرده بود.»
نویسنده در بخش‌های دیگر مقاله به دیگر دستاوردهای دانشمندان اسلامی در حوزه پزشکی پرداخته است.
متن کامل مقاله «پیشگامی هزار ساله طب اسلامی» با ترجمه «کوروش فتاحی» دبیر تاریخ شهرستان زرقان در
فصلنامه رشد آموزش تاریخ، شماره 45، زمستان 1390 منتشر شده است.