در فصلنامه «رشد آموزش تاریخ»
تدوین کتاب درسی تاریخ در نگاه اول کار سادهای است؛ اما لایههای زیرین آن ظرافتها و پیچیدگیهایی دارد که بدون توجه به آنها کار دشوار میشود و در برنامه آموزشی پذیرش لازم را نمییابد. «محمدعلی علوی کیانی»
دبیر تاریخ کرمانشاه و مؤلف کتاب درسی، در مقالهای در فصلنامه رشد آموزش تاریخ به بایدها و نیابدهای تألیف تاریخ برای دانشآموزان پرداخته است.
نویسنده در ابتدای این مقاله به مخاطبان متون آموزشی تاریخی اشاره کرده و چنین توضیح داده است: «درسها و متنهای آموزشی تاریخ مخاطبان سه گانهای دارند که سطح دانش تاریخی، نگاه آنان به درس تاریخ و دغدغهها و انتظاراتشان متفاوت است.
دانشآموزان گستردهترین مخاطبان درس تاریخاند. انسان انتظار دارد که کتاب درس تاریخ، ضمن ارائه تصویری درست از گذشته، در قالب و طرح متنوع و جذاب عرضه شود. صفحهآرایی آن زیبا باشد و عنوانهای آن ذهن کنجکاو و جستوجوگر دانشآموزان را به تکاپو بیاندازد.
دسته دوم مخاطبان تاریخ دبیران و معلمان تاریخ هستند که مهمترین دغدغه آنان اصالت و واقعنمایی درسهای تاریخ است.
دسته سوم مخاطبان، مدیران و برنامهریزان کتابهای درسی هستند که براساس سیاستهای کلان فرهنگی، علمی، اجتماعی و... انتظارات خود را تعیین و هنرمندان و نویسندگان را به همکاری برای تدوین و تألیف کتابهای درسی دعوت میکنند. مؤلف یا نویسنده کتابهای درسی تاریخ باید
این انتظارات سه گانه و این دیدگاههای متفاوت را چندان به هم نزدیک کند که در صورت نهایی متن تألیف شده مورد پذیرش هر سه مخاطب قرار گیرد.»
نویسنده سپس به ویژگیهای متون آموزشی تاریخ پرداخته است: «متن آموزشی تاریخ در درجه اول باید مخاطبان خود را بشناسد؛ یعنی فراتر و یا خیلی فروتر از دانش و توان ذهنی دانشآموزان نباشد. باید منطق پژوهش تاریخی در آن رعایت شود و سادهنویسی، آن را به ابتذال نکشاند.
معیارهای تاریخی و مراجع و منابع اسنادی آن موجود باشد. همچنین تحلیل رویدادهای تاریخی با خیالپردازی غلط نشده باشد.... نکته بعدی آن است که درمورد پارهای مباحث در تاریخ اسلام، مانند نبوت، جهاد، امامت، خاتمیت و ... شیوه بیان و نحوه استدلال آن در کتب بینش دینی
و معارف اسلامی با شیوه بیان و استدلال تاریخی آن متفاوت است و هرکدام از منطق خاصی پیروی میکنند. همانطور که انتظار نمیرود، نویسنده کتابهای بینش دینی در مقام یک مورخ به بررسی موضوع بپردازد، در تاریخ نیز نباید خرده گرفت که چرا مؤلف کتاب درسی تاریخ، مانند متکلم
دینی به طرح و بسط موضوع نمیپردازد.»
این مؤلف کتاب درسی در ادامه مقاله خود به دیگر ویژگیهای متون درسی تاریخی برای دانشآموزان اشاره کرده است.
متن کامل این مقاله در شماره 45 فصلنامه رشد آموزش تاریخ، زمستان 1390 منتشر شده است.