در فصلنامه «رشد آموزش جغرافیا»
مقاله آب، اسطورهشناسی و آموزش زیستمحیطی با ترجمه
دکتر رضا خوشرفتار، در فصلنامه رشد آموزش جغرافیا منتشر شده است. در این مقاله که به منظور دانشافزایی معلمان نوشته شده، به اسطورهشناسی و آموزش زیستمحیطی به دانشآموزان پرداخته شده است.
نویسنده در ابتدای این مقاله به ارائه اطلاعاتی درباره تغییرات آب در کره زمین از شکل جامد به مایع پرداخته و سپس تاثیر استفاده از اسطوره شناسی در آموزش زیستمحیطی به دانشآموزان را اینگونه برشمرده است:
«بسیاری از شخصیتهای اسطورهای یونانی به آب مربوط بودهاند. یونانیان الههها را ساختند تا هنگام توضیح پدیدههای طبیعی غیر قابل توجیه از آنها کمک بگیرند.
استفاده از اسطورهشناسی در آموزش زیست محیطی میتواند به دانشآموزان در فهم این موارد کمک کند: محیط ثابت باقی نمیماند؛ تغییرات زیستمحیطی به این منجر شدند که انسان هوشمند به منظور درک و توضیح پدیدههای طبیعی، اسطورههایی بسازد؛ تعادل اکوسیستم کرة زمین به راحتی
تخریب میشود؛ مداخلة انسان پیامدهای غیرقابل پیشبینی را به دنبال دارد؛ آگاهی از تغییرات زیستمحیطی گذشته، به درک زیستمحیطی میانجامد و استفادهی منطقیتر از منابع طبیعی را به همراه خواهد داشت.»
نویسنده در این مقاله بعد از برشمردن خواص شیمیایی و فیزیکی آب و چرخه آن، به تاثیر تغییرات آب و هوایی در ایجاد الهههای یونانی و منطقه اژه پرداخته است: «آبگیری متوالی زمین توسط آب دریا برای یک دوره 12000 ساله، بین 18000 سال قبل تا 6000 سال قبل از میلاد، برای
ساکنین منطقه اژه فشارهای اجتماعی و روانشناختی به همراه داشت و این موضوع سبب آفرینش خیالی الههها شد. گائئا، تیتاس، جاینتس، غول یک چشم باید در طول همین دوره آفریده شده باشند که توسط شش الهه بزرگ اولیه، مثل پوزیدون، هرا، سرزمین مردگان، دیمیتر، هستیا و زئوس
هدایت میشدند. در نتیجه نسلهای جوانتر الههها خلق شدند. زمانی که انسانها مدت طولانی نبود که به شکار و جمعآوری غذا روی آورده بودند، به مرحله تولید غذا رسیدند.
مبالغه نخواهد بود اگر بگوییم شکلگیری تمدن یونان باستان، منطبق بر تغییرات آب و هوایی بود. منظور این است که وجدان مذهبی، فعالیتهای اقتصادی، حمل و نقل، پیشرفتهای فناورانه و علمی، هنرها، حتی رژیمهای سیاسی، با پیامدهای تغییرات آب و هوایی و فیزیکی و تاملهای
زمینشناسی سرزمین گسترده اژه ارتباط دارند.»
مقاله چنین نتیجهگیری کرده است: «همه این اسطورهها که به پوزیدون، اقیانوسها، تتیس، هرکول، اموریوس، زئوس و غیره مربوط میشوند، مثالهای خوبی در مورد استفاده از تعلیمات محیطی، به منظور تشریح تغییرات آب و هوایی برای دانشآموزان هستند. این اسطورهها نشان میدهند،
زمین ثابت نیست و همه طبق قوانین طبیعی در حال تغییر است. در طول سالهای گذشته مداخله انسان باعث پیامدهای غیرقابل پیشبینی در تعادل اکوسیستم شده که به راحتی قابل تخریب است. اسطورهها، انتقال دانشهای زیستمحیطی به دانشآموزان را راحتتر و دلنشینتر میکنند
و تمدنها را ارتقا میبخشند. دانش تغییرات زیستمحیطی گذشته، به استفادههای منطقیتر از منابع طبیعی منجر میشود.»
متن کامل مقاله «آب، اسطورهشناسی و آموزش زیستمحیطی» در
فصلنامه رشد آموزش جغرافیا، شماره 96، پاییز 1390 منتشر شده است.