در «رشد آموزش معارف اسلامی»
عباس رجبی دبیر دروس معارف اسلامی بخش سجاسرود استان زنجان با ارائه مقالهای در مجله رشد آموزش معارف اسلامی، به بررسی تطبیقی
امر به معروف و نهی از منکر از دیدگاه شیعه، معتزله و اشاعره پرداخته است.
عباس رجبی در چکیده این مقاله آورده است:
«امر به معروف و نهی از منکر، که در نصوص دینی بسیار مورد تأکید قرار گرفته، از احکام ضروری و عملی اسلام است. اما پیرامون آن در میان فرق اسلامی اختلافاتی وجود دارد. در تحقیق حاضر تلاش بر آن است که مبانی کلامی امر به معروف و نهی از منکر، از دیدگاه سه فرقه کلامی
امامیه، معتزله و اشاعره مورد بررسی قرار گیرد. از اینرو به بررسی زوایای مختلف و مرتبط با بحث و بررسی آرای اندیشمندان این سه فرقه پیرامون مباحثی همچون تعریف معروف و منکر، جایگاه امر به معروف و نهی از منکر در قرآن و سنت، وجوب عقلی یا نقلی آن، وجوب عینی یا کفایی
آن، شرایط وجوب و مراتب عملی آن پرداخته شده است».
نویسنده این مقاله، در ادامه به تعریف و معنای لغوی و اصطلاحی امر به معروف و نهی از منکر پرداخته و جایگاه امر به معروف و نهی از منکر در قرآن و احادیث، وجوب عقلی یا نقلی و وجوب عینی و کفایی امر به معروف و نهی از منکر و شرایط و مراتب آن را توضیح داده است و در آخر
اینگونه نتیجه گرفته است:
«براساس آنچه در تبیین مواضع و نظرات این سه فرقه گفته شد میتوان چنین گفت: وجوب امر به معروف و نهی از منکر مورد توافق همه گروهها و مذاهب مختلف اسلامی است. اما علمای امامیه و اشاعره (اهل سنت)، امر به معروف و نهی از منکر را جزو فروع دین میدانند در حالیکه معتزلیان
آن را جزء اصول دین میدانستند.
در تعیین طریق وجوب امر به معروف و نهی از منکر، امامیه به وجوب شرعی و عقلی معتقد است، معتزله نیز به وجوب عقلی و شرعی معتقد است، ولی اشاعره وجوب آن را تنها از طریق شرع (سمعی) پذیرفتهاند. در نوع وجوب امر به معروف و نهی از منکر، علمای امامیه و معتزله آن را کفایی
و عینی و اشاعره نیز وجوب را تنها کفایی میدانند.
در بحث مراتب امر به معروف و نهی از منکر، امامیه و اشاعره البته با اختلافاتی، تا مرحله دست را جایز میشمارند؛ در حالیکه معتزله تا مرحله شمشیر را جایز میدانستند».
متن کامل این مقاله در این شماره فصلنامه رشد آموزش معارف اسلامی، شماره 81، تابستان 1390 چاپ شده است.