منبع: «رشد آموزش شیمی»، شماره97، تابستان 1390
فصلنامه رشد آموزش شیمی در این شماره خود، یکی از دانشمندان مسلمان مشهور اسپانیا بهنام «ابوالقاسم مسلمه بن احمد المجریطی» را معرفی کرده است.
خانم مهدیه سالارکیا، در معرفی این دانشمند مسلمان آورده است: این دانشمند در سال 338 هجری در شهر مادرید اسپانیای امروزی به دنیا آمد (در زبان عربی، مادرید را مجریط میخوانند) او در دوران جوانی سرآمد ریاضیدانهای اسپانیا، و در زمینه ستارهشناسی
از زیرکترینهای زمان خود بهشمار میرفت.
بیشتر عمرش را در شهر کوردوبا گذراند و در این شهر مرکزی برای آموزش دانشپژوهان بنا کرد که شبیه به دانشگاههای امروزی بود. برپایی این مرکز ضمن تربیت و معرفی دانشمندانی در ریاضی، ستارهشناسی، پزشکی، شیمی، فلسفه و جانورشناسی، در شکل دادن به آموزش کلی علوم اهمیت
بسزایی داشت و پیشرفت چشمگیر دانش در اسپانیا ناشی از تبادل اطلاعات علمی دانشآموختگان این مرکز با یکدیگر بود که منجر به ایجاد شبکه بههم پیوستهای از ارتباطهای علمی شد.
المجریطی در عرصه ستارهشناسی گردآوریهایی انجام داد که به عنوان یک مرجع نزد ستارهشناسان کاربرد گستردهای پیدا کرد. او نخستین کسی بود که به تفسیر نقشه نجومی بطلمیوس- که زمین را مرکز جهان میشمرد- پرداخت. بخشی از آوازه المجریطی به خاطر تفسیر و تصحیحهایی است
که روی کار خوارزمی انجام داد و در برابر تقویم فارسی، تقویم هجری را ارایه کرد.
المجریطی به شیمی نیز در زمان خود اعتباری ویژه بخشید. او مرز مشخصی میان شیمی و دانش نشانهها- که به معنی این علامتها در تبادل اطلاعات میپردازد- ایجاد کرد و شیمی را از افسانهپردازی و جادوگری جدا میدانست. بنا به باور وی برای مطالعه شیمی دانستن ریاضی ضروری
است و پافشاری میکرد که باید شیمی را با تحقیق و آزمایش مورد بررسی قرار داد. آوازه او در شیمی بویژه، به تهیه جیوه اکسید مربوط است.
او که به احتراق و بررسی نتیجه واکنشها علاقه نشان میداد، نخستین کسی بود که توانست از گرما دادن جیوه، اکسید آن را تهیه کند.
دو کتاب از المجریطی در زمینه شیمی باقی مانده است؛ یکی، «غایت الحکیم» نام دارد که فرمولها و دستورهایی برای خالصسازی فلزهای با ارزش را دربرمیگیرد. این کتاب دو سال پس از درگذشت وی جمعآوری شد و به شکل یک مجموعه درآمد. او در همین کتاب، 8 قرن جلوتر از لاووازیه
به اثبات اصل بقای جرم میپردازد. کتاب دیگر او «رتبتالحکیم» است که در آن آزمایشهایی را که روی جیوه انجام داده است توضیح میدهد. در این کتاب، المجریطی نخست دیدگاههای خود را در جایگاه یک کیمیاگر مشتاق به کسب علم بیان میکند. او جهت دلیل و برای برهان آوردن
برای مواد و واکنشهای شیمیایی، خود را نیازمند توجه به قوانین طبیعی میداند، درست مانند یک پزشک که برای تشخیص یک بیماری و تجویز دارو برای آن، چنین میکند به باور وی در واقع، این طبیعت است که او را راهنمایی میکند که کار خود را انجام دهد.
المجریطی به جانورشناسی نیز علاقهمند بود و کتابی در زمینه تولیدمثل جانوران از وی به یادگار مانده است. او در سال 398 هجری مطابق با 1007 میلادی در کوردوبا درگذشت.