رئیس سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی: با ناشران مقابله نداریم، بلکه مواجهه خواهیم داشت و در این مواجهه به استاندارها توجه جدی خواهیم کرد. با بخش خصوصی، نه به صورت ایجابی مطلق و نه سلبی مطلق، برخورد نخواهیم کرد.
به گزارش واحد خبر و رسانه دفتر انتشارات و فناوری آموزشی، نظر به اهمیت و نقش منابع آموزشی و تربیتی در فرایند یادگیری مؤثر و پایدار دانش‌آموزان و با عنایت به‌ضرورت ایجاد سامانه مدیریتی کارآمد در وزارت آموزش و پرورش و استفاده بهینه از فرصت‌ها و امکانات بخش‌های دولتی و غیردولتی در تولید و عرضه منابع مذکور مبتنی بر اهداف برنامه‌های درسی و تربیتی، «دهمین جلسه شورای سامان‌دهی منابع آموزشی و تربیتی رشد» در محل سالن اجتماعات سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی برگزار شد. در این جلسه ابتدا محمدابراهیم محمدی، سرپرست دفتر انتشارات و فناوری آموزشی، ضمن خیرمقدم به حاضران، با اشاره به مصوبه ۸۲۸ شورای عالی آموزش و پرورش، آن را فصل‌الخطاب بسیاری از برداشت‌های صحیح و ناصحیح از ورودی‌های منابع به مدرسه‌ها دانست و وضعیت پیش‌آمده در شرایط شیوع کرونا را عامل مهمی در سوق‌دادن بخش خصوصی به‌سوی این مصوبه دانست که مشارکت مؤثر بخش خصوصی را در پی خواهد داشت.
سرپرست دفتر انتشارات و فناوری آموزشی افزود: «هیچ مدیری در وزارت آموزش و پرورش مخالف هم‌افزایی نیست و همه به مشارکت در آموزش و تربیت دانش‌آموزان علاقه‌مندند. وظیفه ما هم پیشگیری از حرکت‌های ناصواب در این باره است. تاکنون بخش غیردولتی در مفاهمه با سازمان به دریافت مشترکی نرسیده بود. در شرایط کنونی و به خاطر تعطیلی فیزیکی مدرسه‌ها، ناشران کودک و نوجوان مظلوم واقع‌شده‌اند. باید برای این موضوع هم تدبیری داشته باشیم.»
در ادامه جلسه، سیدسعید بدیعی گزارشی از فعالیت‌های معاونت سامان‌دهی منابع آموزشی و تربیتی رشد ارائه و اشاره کرد: «مصوبه هشتصد و بیست و هشتمین جلسه شورای عالی آموزش و پرورش در سال ۱۳۸۹ با موضوعیت سامان‌دهی منابع آموزشی و تربیتی (مواد و رسانه‌ها) تصویب و به سازمان پژوهش ابلاغ شده است. از زمان ابلاغ، معاونت سامان‌دهی با تشکیل شورای سیاستگذاری، ایجاد سامانه مدیریتی و هدایتی، تدوین و تولید استانداردها، انتشار کتاب‌نامه‌ها و فهرستگان رشد، پیگیری مصوبه مذکور را اجرایی کرده است. از سال ۹۲ تاکنون بیش از ۳۰ هزار عنوان کتاب چاپ نخست بررسی و ۱۴۳۴۵ کتاب از طرف ناظران تأیید و از طریق فهرستگان و کتاب‌نامه‌های رشد منتشر شده‌اند. ثبت نشان استاندارد مواد و منابع آموزشی، برگزاری نمایشگاه و جشنواره، نشست‌های متعدد با ناشران برای تبادل نظر، جلسه با نمایندگان ناشران آموزشی و ... از دیگر اقدامات معاونت سامان‌دهی در این راستا بوده است.»
در ادامه نشست، دکتر حسن ملکی، معاون وزیر و رئیس سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی، به‌عنوان عضو اصلی و رئیس نشست، ضمن گفتن خیر مقدم به حاضران، مصوبه ۸۲۸ شورای عالی آموزش و پرورش را تبیین و به وجود مسئله یا به عبارتی معضل در نظام آموزش و پرورش اشاره کرد که همانا وارد نشدن منابع مورد تأیید سازمان پژوهش به مدرسه‌هاست. ایشان گفت این مصوبه ما را به سمتی هدایت می‌کند که منابع مورد نیاز و صحیح وارد مدرسه‌ها شوند.
رئیس سازمان پژوهش همچنین شورای عالی آموزش و پرورش را که تصویب‌کننده مصوبه ۸۲۸ است، مانند قوه مقننه آموزش و پرورش دانست و به تبیین اهداف مصوبه و وظایف سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی در اجرای آن پرداخت. تأخیر در اجرایی کردن این مصوبه از گله‌مندی‌های ریاست سازمان پژوهش و تقویت شورای سامان‌دهی منابع آموزشی مدنظر ایشان بود.
حسن ملکی همچنین خواستار همکاری و اقدام همه معاونت‌ها در پیشبرد اهداف مصوبه بود.
حسن ملکی درباره دستور جلسه امروز این شورا گفت: «استفاده از ظرفیت بخش خصوصی در تولید منابع استاندارد، جلوگیری از ورود منابع غیراستاندارد به مدرسه‌ها و مراکز آموزشی، و عضویت همه معاونت‌های وزارتی، از ملزومات این شوراست.»
از دیگر مطالب بیان‌شده می‌توان به بررسی وضع آموزش در شرایط بیماری کرونا اشاره کرد و مشارکت قوی بخش خصوصی در این بحث را خواستار شد. حسن ملکی به وظیفه ساختاری سازمان که «تربیت» است اشاره کرد و برنامه‌هایی درسی را که با هدف تربیت تدوین می‌َشوند، مبنای تولیدات سازمان دانست.
در ادامه این نشست خانم رضوان حکیم زاده، معاون آموزش ابتدایی وزارت آموزش و پرورش، ضمن تقدیر از برگزاری این نشست و تأیید نگاه علمی و تخصصی سازمان به این نشست، آن را نویدبخش روزهایی خوب برای آینده آموزش و پرورش دانست.
وی گفت: «صیانت از برنامه درسی مهم‌ترین وظیفه آموزش و پرورش، و به‌خصوص سازمان پژوهش‌است که متولی مستقیم این امر است.»
او اشاره کرد بستر برنامه‌های درسی که محتوای علمی مدرسه‌ها هستند، در این سازمان شکل می‌گیرد.
معاون آموزش ابتدایی تحقق بخشیدن به برنامه درسی تمام ساحتی را از اهداف آموزش و پرورش دانست و گفت: «متأسفانه شرایط بدی در مدرسه‌ها حاکم است که باعث شده است برنامه درسی از محوریت خود خارج شود و حالت فرعی به خود بگیرد. به‌شکلی که مؤسسات غیردولتی همه جریان آموزش را تحت‌الشعاع خود قرار داده‌اند. در دوره ابتدایی که زمان شکل‌گیری شخصیت دانش‌آموزان است، معلمان ابتدایی نیز به تست‌زنی و ترغیب دانش‌آموزان به این جریان علاقه نشان داده و بخشی از برنامه‌های درسی را متوقف کرده‌اند.
حکیم زاده با بیان اینکه برنامه درسی تدوین‌شده در سازمان پژوهش برای آموزش کفایت می‌کند، گفت: «فعالیت آموزش ابتدایی به دستاوردهای فعالیت محور منجر خواهد شد.»
معاون آموزش ابتدایی همچنین به ممیزی تربیتی اشاره و عنوان کرد: «لازم است برای بخش خصوصی استانداردهای تولید تعیین شوند. امیدوارم شهروندان هم به این دستورالعمل‌ها اعتماد کنند. هدف ایجاد شرایط مطلوب تربیت است.»
او با امیدواری به رفع آفت‌های موجود در تولید منابع آموزشی، به نقش بخش خصوصی و تشویق این بخش در تولید منابع و مواد مناسب آموزشی اشاره کرد و بیان داشت که بخش خصوصی می‌تواند در تولید منابع استاندارد نقش مؤثری داشته باشد.
در ادامه این نشست، خانم زهرا مظفر، مدیر کل ارزیابی عملکرد و رسیدگی به شکایات آموزش و پرورش، به مطالبه همه استان‌ها در آموزش‌های مجازی اشاره کرد و خواستار تولید بسته‌های آموزشی و توزیع آن بین خانواده‌ها شد.
مظفر در ادامه صحبت‌های خویش به تخلف بخش خصوصی در سال ۹۷ اشاره و بیان کرد: «ورود منابع غیرمفید به مدرسه‌ها با مسیر صحیح آموزش تلاقی داشت. از این رو، برخورد لازم انجام و از ادامه این فرایند جلوگیری شد. در این راستا با حذف آزمون‌های زائد و استفاده از کتاب‌های کمک‌آموزشی برخورد شد. تأکید ما این است که صرفاً کتاب‌های درسی کفایت می‌کنند.
مظفر همچنین اشاره کرد، در طول سال‌های گذشته مدرسه‌های ما در استان‌ها دچار مشکل شده بودند. به ناچار به روزآمدسازی بخش‌نامه‌ها پرداختیم و ضمن دریافت تأیید شورای عالی آموزش و پرورش، مقرر شد طبق مصوبه ۸۲۸ شورای عالی، منابع مورد تأییدی وارد مدرسه‌ها شوند که استانداردهای لازم را رعایت کرده‌اند.
وی در ادامه به وظیفه حمایتی وزارت آموزش و پرورش از ناشران اشاره و بیان کرد که ناشران بخش خصوصی نباید بدون استاندارد و نیازسنجی اقدامی انجام دهند. ما باید برای ناشران بخش‌های خصوصی و دولتی شرایطی را ایجاد کنیم که بر مبنای استانداردهای مصوب به تولید منابع آموزشی اقدام کنند.
مدیر کل ارزیابی عملکرد همچنین به بسته‌های آموزشی اشاره کرد و گفت: «بسته‌های آموزشی صرفاً درسی نیستند، بلکه برای آماده‌سازی دانش‌آموزان در کسب مهارت هستند. بسته‌های آموزشی باید دانش‌آموزان را به مهارت‌ورزی تشویق کنند. نظارت به منابع آموزشی مدرسه‌های خاص و بین‌الملل از دیگر موارد مد نظر ایشان بود.
در ادامه این نشست محمود امانی طهرانی، دبیر کل شورای عالی آموزش و پرورش، دیدگاه خود را در خصوص مصوبه ۸۲۸ و سامان‌دهی منابع آموزشی و تربیتی اعلام و بیان کرد: «روح حاکم بر مصوبه ۸۲۸، روح مشارکت‌پذیری است؛ روح دعوت و کمک به تعلیم و تربیت. تمام سیاست‌های ما در جهت هم‌سویی ایجابی این مصوبه حرکت می‌کند. به عبارت دیگر، قابلیت آفرینش نیازها در عین پایبندی به کتاب‌های درسی مورد نظر است.»
دبیر کل شورای عالی در ادامه درباره استانداردهای تولید شده گفت: «این‌ها نیازمند بازنگری هستند تا بتوانند برای منابع مکتوب و غیر مکتوب ملاک عمل قرار گیرند.»
امانی به معضل کم اثر بودن تأییدیه‌های سازمان اشاره کرد و گفت: «بین تولیدات تأیید شده و تأیید نشده در فروش تفاوت بارزی دیده نمی‌شود. پس کار خوب مورد حمایت جدی قرار نمی‌گیرد. آنچه می‌تواند این فعالیت را مدون و سامان‌پذیر کند، مؤسسه پخش مدرسه است. این مؤسسه راه‌اندازی هم شد، ولی با اقدام مؤثر همراه نبوده است.»
وی تأکید داشت، تمام تولیدات مورد تأیید سازمان باید از طریق پخش مدرسه در دسترس مدرسه‌ها و والدین قرار گیرند. تعریف سازوکار مؤثرِ توزیع منابع آموزشی لازم است.
امانی همچنین به ممیزی پیش از چاپ اشاره کرد و بیان داشت: «ناشران گله‌مندند که سازمان منابع را بعد از چاپ ارزیابی، تأیید یا رد می‌کند. ناشران علاقه‌مندند نظر کارشناسان سازمان را قبل از چاپ داشته باشند تا بتوانند نسبت به اعمال تغییرات اقدام کنند.
دبیر کل شورای عالی درباره تبدیل تربیت به آموزش اشاره کرد: «تربیت فراتر از آموزش و جامع‌تر از آن است. ما در کنار بسته‌های آموزشی، مواردی مثل راهنمای معلم، فیلم‌های آموزشی و اپلیکیشن‌ها را داریم. پس نیازمند این هستیم که نوعی سیاستگذاری جدی داشته باشیم و جریان تقلیل‌دهنده تربیت به آموزش را کنترل کنیم و تمرین ایجابی را در کنار آن بیاوریم.»
در ادامه این نشست سیدحسن الحسینی، مشاور وزیر و مسئول برنامه شبکه آموزشی دانش‌آموز (شاد)، نقاط قوت و ضعف اجرای مصوبه ۸۲۸ شورای عالی را بیان کرد و اجرا نشدن صحیح این مصوبه را سبب تأسف دانست.
مشاور وزیر درباره رقابت دولت و بخش خصوصی گفت: «بخش خصوصی رانتی در مواردی باعث می‌شود ما از اهداف اصلی خود دور شویم. ما باید به مسائل ایجابی بیشتر از مسائل سلبی توجه کنیم. بازار اقتضائات خودش را دارد و منتظر حرکت ما نمی‌ماند.»
الحسینی همچنین به رقابت سنگین بین دانش‌آموزان در جهان اشاره کرد و بیان داشت: «ما امروز باید موضوع تربیت را به نحوی مدیریت کنیم که دانش‌آموزان ما بعد از فراغت از تحصیل مهارت حرفه‌ای و هویت خود را داشته باشند. امروزه وظیفه آموزش و پرورش وظیفه سنگینی است و باید به صورت جدی به برنامه درسی بپردازیم.»
وی با اشاره به شرایط امروز آموزش در وضعیت سیطره بیماری کرونا گفت: «شیوه‌های آموزش در شرایط بحران تغییر می‌کنند. در این راستا اتفاقات مؤثری هم افتاده است. لذا باید آمادگی تولید محتواهای جدید و منطبق با نیاز را داشته باشیم. در این شرایط که ساعات و شرایط کلاس درس تقلیل و تغییر پیدا کرده است، اهداف آموزشی باید متناسب با این وضعیت تدارک دیده شود. اگر استانداردهای فضای مجازی رعایت نشوند، آموزش‌ها بی‌اثر خواهند بود. باید استانداردهای خاص این فضا تدوین شوند و همسو با استاندارهای تربیتی و آموزشی باشند تا به اهداف تربیتی و آموزشی برسیم.»
مشاور وزیر و مسئول برنامه شبکه آموزشی دانش‌آموز (شاد)، همچنین اعلام آمادگی کرد برای سازگاری آموزش و پرورش با شرایط جدید، باید موضع ایجابی خود را حفظ کنیم و به شرایط مطلوب آموزشی برسیم. وی همچنین از سازمان پژوهش و نیز از ناشران خواست نسبت به تولید محتوای مناسب برای آموزش مجازی اقدام کنند.
علی سعادتی، مدیرکل دفتر آموزش و ترویج استاندارد، به لزوم وجود استانداردهای فضای آموزشی اشاره و اعلام آمادگی کرد که این سازمان می‌تواند در تدوین استاندارد آموزشی و نیز فضای مجازی، سازمان پژوهش را یاری کند.
عبدالعظیم فریدون، مدیر انتشارات محراب قلم و از فعالان حوزه نشر آموزشی که سابقه مدیریت آموزشی نیز دارد، در بیان آسیب‌شناسی و چرایی ورود کتاب‌های کمک آموزشی به مدرسه‌ها گفت: «با ممانعت مشکل حل نمی‌شود، باید داخل بدنه آموزش و پرورش تقویت شود.»
وی درباره چرایی نیاز دانش‌آموزان و معلمان به کتاب‌های کمک آموزشی نیز گفت که در طول سال‌های گذشته چه اتفاقی برای کتاب‌های تأیید شده فهرستگان افتاده و چه حمایتی از آن‌ها شده است!
ابوالقاسم حدادی، معاون پژوهش، برنامه‌ریزی و نیروی انسانی آموزش و پرورش شهر تهران، از دیگر صاحب‌نظران این نشست، در خصوص نگاه به بیرون و نبود توجه جدی به توانایی معلمان، گفت: «چرا ما به تولید محتوا توسط همکاران آموزش و پرورش توجه نداریم و فکر می‌کنیم حتماً باید بخش خصوصی وارد عمل شود، در صورتی که معلمان زیادی هستند که توانایی مشارکت در این بخش را دارند و موقعیت جغرافیایی و خانوادگی مناطق و استان‌ها را می‌شناسند!»
در بخش پایانی جلسه، معاون آموزش ابتدایی به برخی اظهار نظر‌ها پاسخ داد و اشاره کرد، در سطح آموزش و پرورش کشور معلمان زیادی داریم که در تعامل جدی با آموزش هستند. او در مثالی، به عنوان الگوی موفق تدریس و اداره کلاس، به آوازه نحوه اداره کلاس درس رشته هنر توسط یکی از معلمان خوش فکر اشاره کرد.
وی همچنین به تفکر سامان‌دهی منابع اشاره کرد و افزود: «با تمام توان پای این تفکر ایستاده‌ایم و با بخش خصوصی نیز تعامل جدی خواهیم داشت تا ان‌شالله این امر به سامان برسد.»
* * *
بخش پایانی این نشست جمع بندی توسط ریاست سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی بود. او بر ادامه جلسات تأکید کرد و آن را اقدامی مبارک دانست.
ملکی در مورد تعامل با ناشران بخش خصوصی نیز گفت: «با ناشران مقابله نداریم، بلکه مواجهه خواهیم داشت و در این مواجهه به استاندارها توجه جدی خواهیم کرد. با بخش خصوصی، نه به صورت ایجابی مطلق و نه سلبی مطلق، برخورد نخواهیم کرد.»
وی اشاره کرد: «موضوع تربیت و برنامه درسی مطرح است. پس آسیب شناسی جدی باید انجام شود. با ناشران خصوصی هم جلسه جداگانه‌ای خواهیم داشت و کارهای قبلی را که با ناشران شروع شده اصلاح می‌کنیم و ادامه خواهیم داد. تهیه شیوه نامه حمایتی، توافق با وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی برای نظارت قبل از چاپ توسط سازمان پژوهش، فروش کتاب‌های تایید شده در سازمان به کمک پخش مدرسه از موارد مورد تاکید ریاست سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی بود، وی اظهار امیدواری کرد که همه موارد مطرح شده را پیگیری جدی خواهیم داشت و کارها منقطع نخواهند بود.»