علل آسیب پذیری شدید سفره های کارستی زیرزمینی و منابع این آلایندگی، موضوع یکی از مقالات شماره جدید فصلنامه رشد آموزش جغرافیا است.
در ابتدای مقاله می‌خوانیم:
«کارست ناحیه‌ای است با هیدرولوژی و سیمای متمایز که باعث ایجاد محیطی منحصر به
فرد شده است. این سیمای متمایز، از حلّالیت بالای سنگ و توسعه تخلخل ثانویه به‌وجود
آمده است. کارست در سنگ‌های کربناته و تبخیری (گچ و نمک) ایجاد می‌شود. نتیجه
تخلخل ثانویه، ایجاد پدیده‌های کارستی از قبیل چاله‌های کارستی، مجاری کارستی،
غار، پولیه، گرایک و چشمه‌های بزرگ است. کارست امروزه اصطلاحی رایج در ادبیات فنی
زمین‌شناسی، هیدروژئولوژی و ژئومورفولوژی شده است. با وجود تنوع بسیار زیاد در
سرزمین‌های کارستی، این جمله آغازین یعنی «هیدرولوژی و سیمای متمایز سرزمین‌های
کارستی» طلیعه‌ای است که بسیاری از محققان برای گفتار فنی خویش برگزیده‌اند.
کارست، مفهومی فیزیوگرافی است که خاستگاهی جغرافیایی و منشأ زمین‌شناسی با کارکرد
مهندسی دارد، البته با عدم قطعیت‌های فراوان. رفتار و ساختار کارست از دو منظر
عمده می‌تواند مدنظر قرار گیرد: اول به‌عنوان منبعی برای تأمین نیاز و دوم محلی
برای مخاطره.»
به گفته نویسنده، به طور کلی آب‌های
زیرزمینی در چند زمینه آسیب‌پذیرند:
• آلودگی آب‌های زیرزمینی؛
• تغییرات دوره‌ای: تغییر در نوع
سنگ و تغییرات سطح ایستایی؛
• کارست: تغییرات دوره‌ای +
پراکندگی چاله‌های فرونشسته+ آلودگی.
نویسنده مقاله، دلایل آسیب‌پذیری
سفره‌های کارستی زیرزمینی در برابر منابع آلاینده انسانی را چنین برشمرده است:
دارا بودن درزها و شکاف‌های
وسیع
لایه نازک خاک سطحی
مکانیسم پخش سریع
منابع آلاینده سفره‌های کارستی
زیرزمینی بخشی دیگر از این مقاله است. در این بخش آمده است: «به‌طور کلی می‌توان عوامل
مؤثر در آلایندگی آب‌های کارستی را چنین طبقه‌بندی کرد:
الف: انتقال آلاینده‌ها (فاضلاب‌ها
و پساب‌های شهری) به سیستم هیدرولوژیکی کارست؛
ب: مدفون کردن زباله‌ها و نخاله‌های
شهری در سنگ‌چال‌ها و شکاف‌های کارستی و به عبارتی، تبدیل کردن فروچاله‌ها به زمین‌‌انباشت‌ها؛
ج: زهاب‌های آلوده به کود و
سموم شیمیایی از اراضی زراعی و باغات و پساب‌های آلوده و فضولات و کودهای دامی در
مسیر آب‌ها، رودخانه‌ها و فروچاله‌ها؛
د: انتقال مواد شوینده و
آلاینده‌های شیمیایی به حوضه زهکشی کارست و آبخوان.
نویسنده: پیمان کریمی سلطانی،
دبیر آموزش‌وپرورش قروه
کلیدواژه‌ها: سفره های کارستی
زیرزمینی، نقش شهرها، آلاینده، سنگ های کربناته، آسیب پذیری
• لینک مقاله