در فصلنامهی «رشد آموزش زمینشناسی»
«رهاورد سفر به گراندکانیون»، عنوان گزارشی است که سردبیر فصلنامهی رشد آموزش زمینشناسی، از سفر خود به این دره که یکی از عجایب هفتگانهی دنیاست، تهیه کرده است.
آقای مصطفی شهرابی در این گزارش که در جدیدترین شمارهی فصلنامه رشد آموزش زمینشناسی چاپ شده، آورده است:
«در کتابهای درسی علوم زمین، بسته به نوع رشتهی تخصصی آن، از الگوهایی نام برده و استفاده میشود که با عنوان «الگوی نمونه» مطرح میشوند؛ مانند «برش الگو» در چینهشناسی. بعد از آن اگر این الگو در جای دیگری با ویژگیهای مشابه مورد بررسی قرار گیرد، از آن به عنوان
«مرجع» یاد میشود. در کتابهای درسی زمین ریختشناسی، الگوهای متعددی در رابطه با مورفولوژی طبیعت وجود دارد که اگر اغراق نباشد، در رأس آنها و در رابطه با اثر و عملکرد فرسایش در سنگهای سختفرسا و ایجاد درههای U شکل با ژرفای زیاد، درهی بزرگ صحرای آریزونای
آمریکا، یعنی «گراند کانیون» است که به واقع، دادن صفت «عجایب هفتگانهی طبیعی دنیا» به آن، کمترین وصفی است که از آن میتوان کرد.
فرصتی دست داد تا از این پدیدهی زیبای بینظیر دیدن کنم. در یک کلام، جز زیبایی و عظمت در کار پروردگار عالم، چیز دیگری ندیدم و در یک آن یاد بیتی از ترجیع بند معروف هاتف اصفهانی افتادم که:
چشم دل باز کن که جان بینی
آنچه نادیدنی است آن بینی
که من دیدم. در بام هموار این پدیدهی ریختاری که محل تماشای آن زیرپای گردشگران است، هزاران گردشگر غرق در شگفتی و مشغول عکسبرداری بودند. آنها زمینشناس نبودند یا دست کم، کمترین اطلاعات زمینشناسی را داشتند. شاید تجسم شگفتزدگی زمینشناسی که من باشم، برایتان
جالب باشد.
در صحرای آریزونا، فرسایشی که در اثر عملکرد رودخانهی «کلرادو» و شاخههای فرعی آن از حدود شش میلیون سال بیش روی داده است، درههای متعددی با ژرفای زیاد در گسترهای به وسعت چندین کیلومترمربع ایجاد شدهاند. رخنمونهایی از سازندهای متفاوت با قدمت پرکامبرین پیشین
تا پرمین، به گونهای افقی روی هم انباشته شدهاند و با همبریهای غالباً تدریجی دیده میشوند. سن کهنترین این نهشتهها را بیش از 1200 میلیون سال (پرکامبرین پیشین) براورد کردهاند.
جوانترین آنها نیز که بام هموار سازندها را تشکیل داده، سازندی به نام «Kaibab Formation» است که از جنس سنگ آهک با لایهبندیهای ضخیم، تودهای است و سن آن را 250 میلیون سال (پرمین) تعیین کردهاند.
رودخانهی کلرادو با آن عظمتش، به صورت آن باریکهای در قعر این مجموعه که ستبرایی بیش از 4000 متر دارد، دیده میشود که همچنان در حال فرسایش است. این مدل کلاسیک از مورفولوژی نوع گراند کانیونی، با نمایی از درههای تنگ و u شکل و روی هم انباشتگی به گونهی افقی سازندهای
مختلف با لیتولوژیهای گوناگون که روی پی سنگی چین خورده قرار دارند، نمایی بس دلانگیز و دیدنی به وجود آوردهاند که هر بینندهای را در همان نگاه اول به وجد میآورد. بهویژه اینکه بیننده زمینشناس هم باشد که «خود حدیث مفصل بخوان از این مجمل.»
ختم کلام اینکه گراند کانیون واقعاً پدیدهای است استثنایی و منحصر به فرد که به حق در ردیف «عجایب هفتگانهی طبیعی جهان» و شاید هم در رأس همهی آنها قرار گرفته است. فتبارکالله احسنالخالقین.»
متن کامل این گزارش در فصلنامه رشد آموزش زمینشناسی، شمارهی 64، بهار 1390، چاپ شده است.