«رشد زبان و ادب فارسی»
یکی از مقالات جدیدترین شماره فصلنامه رشد زبان و ادب فارسی، به زبان کنایی نظامی پرداخته است. نویسندگان این مقاله انواع کنایه را در دو اثر از خمسه نظامی یعنی هفتپیکر و شرفنامه بررسی کرده و مشخص کردهاند که این شاعر به کنایههای
ایما، فعل و قریب توجه بیشتری داشته است.
دکتر سعید قشقایی و مرضیه راستیکردار نویسندگان این مقالهاند.
در ابتدای مقاله «زبان کنایی نظامی» میخوانیم: «بسیاری از معانی را اگر با منطق عادی گفتار ادا کنیم، لذتبخش نیست و گاه مستهجن و زشت مینماید اما از رهگذر کنایه میتوان به اسلوبی دلکش و مؤثر بیان کرد. همان کاری که نظامی در هفتپیکر و شرفنامه انجام داده است.
یعنی سعی کرده است بهسبب ادب نفسی که در وجودش موج میزند همه شئونات اخلاقی را رعایت کند.»
در بخشی دیگر از این مقاله با عنوان «خلق کنایات جدید» آمده است:
«این نوع کنایات از جمله کنایاتی هستند که هنگام مطالعه و تحقیق در یک کتاب با آنها مواجه میشویم اما آنها را در کتابهای لغت یا حتی فرهنگهای کنایی و بلاغی کمتر میتوانیم بیابیم، مگر در شرح لغات و مشکلات اختصاصی کتاب. یعنی بعضی واژهها و عبارتها در لابهلای
یک متن یک معنای کنایی دارند ولی در جایی دیگر ممکن است چنین معنایی نداشته باشند. هنگام مطالعه این دو اثر از نظامی نیز به تعداد کثیری از این نوع برمیخوریم و از آنجا که این دسته از کنایات از ابتکارات خاص نظامی و نشاندهنده وسعت آگاهی و ذوق و خلاقیت این شاعر
بزرگ هستند، قسمت عمدهای از کنایات این دو کتاب به این نوع کنایه اختصاص دارد. مانند عبارت کنایی «چون آفتاب گشتن» بهمعنی «به هرجا سر زدن» در بیت:
چو از رانِ خود خورد باید کباب
چه گردم به دریوزه چون آفتاب
عبارت کنایی «شکر ریختن در شربت از لب» بهمعنی «چاشنی کردن» در بیت:
عروسان دز شربت آمیختند
در آن شربت از لب شکر ریختند
متن کامل این مقاله در فصلنامه رشد آموزش زبان و ادب فارسی، شماره 108، زمستان 1392 منتشر شده است.