تفاوت تفسیر و تأویل چیست؟ این سؤالی است که
دکتر علی نجارپوریان، دکترای علوم قرآن و حدیث و مدرس دانشگاه فرهنگیان تهران در مقاله‌ای در فصل‌نامه رشد آموزش قرآن به آن پاسخ داده است.
نویسنده مقاله پس از پرداختن به معانی لغوی و اصطلاحی تفسیر و تأویل در تفاوت این دو مفهوم آورده است:
«عده‌ای از محققان معتقدند که تفسیر عبارت است از شرح و گزارش لفظی که صرفاً متحمل یک وجه باشد. ولی تأویل توجیه لفظی است که متحمل وجوه و معانی مختلف باشد و مؤول لفظ را با استفاده و استمداد از شواهد، به یکی از آن وجوه حمل کند. به هرحال، در فرق تفسیر و تأویل، اقوال
و نظرهای گوناگونی وجود دارد که برخی از آن‌ها را می‌آوریم:
1. راغب اصفهانی گفته است: تفسیر اعم از تأویل است. تفسیر بیشتر در الفاظ به کار می‌رود و هم در کتاب‌های الهی و هم در سایر کتاب‌ها واقع می‌شود اما تأویل بیشتر در معانی و جملات به کار می‌رود و اکثراً در کتاب‌های الهی انجام می‌گیرد.
2. ابوعبیده و عده‌ای گفته‌اند: «تفسیر و تأویل به یک معنی هستند.»
3. عده‌ای گفته‌اند: «تفسیر تعیین کردن آن است که مراد از الفاظ همین معنی است و شهادت دادن به اینکه خداوند همان منظور را از آن لفظ داشته است. پس اگر دلیل قطعی بر آن باشد، صحیح، وگرنه تفسیر به رأی است که از آن نهی شده است (تفسیر غیرمجاز) و تأویل ترجیح دادن یکی
از احتمالات است بدون قطع و شهادت بر خداوند نسبت به آن.
4. برخی گفته‌اند: تفسیر فقط از پیروی و روایت به‌دست می‌آید و تأویل به استنباط انجام می‌شود.»
متن کامل این مقاله در فصل‌نامه رشد آموزش قرآن، شماره 41، تابستان 1392 منتشر شده است.