مقاله‌ای از «رشد آموزش تاریخ»
فصل‌نامه رشد آموزش تاریخ در شماره جدید خود و طی مقاله‌ای به بررسی آموزش‌وپرورش ایران، از قرن اول تا تأسیس دارالفنون پرداخته است.
مهرداد نوری مجیری دبیر تاریخ شهر تهران در این مقاله پس از پرداختن به موضوعاتی مانند «تعلیم و تربیت در اسلام»، «مکتب‌خانه‌ها و کیفیت تعلیم آن‌ها»، «مدارس اسلامی و شیوه‌های تدریس آن‌ها»، به «عوامل تأثیرگذار بر نظام آموزش‌وپرورش از صدر اسلام تا
تأسیس دارالفنون» پرداخته است. در این قسمت می‌خوانیم: «این عوامل را می‌توان آمیزه‌ای از میراث کهن ایران باستان و فرهنگ اسلامی دانست:
الف) انتقال فرهنگ کهن به مسلمانان، ب) آثار دانشمندان، ج) حکومت‌ها و رخدادهای تاریخی.»
نویسنده در توضیح «انتقال فرهنگ کهن به مسلمانان» آورده است: «در آن برهه از تاریخ ایران، علاوه بر تحولات ناشی از اسلام، عواملی نیز باعث بهره‌گیری از فرهنگ همسایگان و سایر ملل متمدن و غنای فرهنگ ایران شد که عبارت بودند از:
1. پیروزی اسکندر و جانشینان او و رواج فرهنگ یونان بر ایران.
2. نقل مکان نسطوریان به امپراتوری ایران و جهان عرب. این فرقه میراث دانش یونانی هلنی به ویژه در زمینه‌های فلسفی، پزشکی، ریاضیات ونجوم را به ایران آوردند و در حفظ و نگهداری آن کوشیدند. این میراث را بعدها مسلمانان به محققان قرون وسطا در اروپا منتقل کردند.
3. دانشگاه جندی شاپور که برنامه های آن با دانشگاه اسکندریه مطابقت داشت، در قرن 6 میلادی، آموخته‌های هندی، یونانی، سریانی، هلنی و عبری و... را در هم آمیخت.
4. تحقیقات آثار غیرمسلمانان.
ادامه این مقاله به آموزش‌وپرورش در «دوره فترت»، «نیمه قرن سوم تا استیلای مغول» و «تأسیس دارالفنون» اختصاص دارد.
متن کامل این مقاله، در فصل‌نامه رشد آموزش تاریخ، شماره 49، زمستان 1391 منتشر شده است.