منبع حواس‌پرتی
را محدود کنید
مغز ما به‌گونه‌ای
ساخته شده است که وقتی در فضای متناسب با یک موضوع قرار بگیرد، می‌کوشد
توجه خود را روی آن موضوع یا مسئله متمرکز کند. مسجد محل عبادت و مدرسه مکانی برای
آموزش است. به همین دلیل در مسجد آرامش و حضور قلب بیشتری داریم و حضور در کلاس
درس واقعی می‌تواند به یادگیری
بهتر کمک کند.
این روزها محیط مدرسه را به خانه که برای بچه‌ها
یادآور تفریح، بازی و مهمانی است، آورده‌ایم.
در ضمن کلاس را در فضای مجازی که منبع حواس‌پرتی
است، برگزار می‌کنیم. تعامل چهره‌به‌چهره
هم بسیار محدودتر شده است. نتیجه کار خیلی دور از تصور نیست. هر لحظه ممکن است
تمرکز دانش‌آموز و تمام تلاش
معلم برای آموزش به باد برود.
هر ثانیه حواس‌پرتی
می‌تواند تمرکز دانش‌آموز
را چندین دقیقه از موضوع کلاس دور کند. دیمون زاهاریادس، در کتاب «تمرکز سریع»،
این موضوع را به صدای شیر آبی که نشتی دارد تشبیه می‌کند
که ممکن است مانع از خواب آرام شود. بنابراین، مهم است که فضای مجازی را از نظر
حواس‌پرتی ایمن‌تر
کنیم. در غیر این صورت باید این نقص یادگیری، با استفاده بیشتر از فضای مجازی
جبران شود که باز هم کفه تعادل را در استفاده از آن بیشتر به هم می‌زند.
غیرفعال‌کردن
«اعلان‌ها» یا همان «نوتیفیکیشن‌ها»
یکی از مهم‌ترین تنظیماتی است
که باید روی گوشی همراه یا رایانک (تبلت) دانش‌آموز
انجام شود. با این کار هنگام حضور در کلاس، پیام‌های
گروه‌هایی که عضو آن‌هاست،
تمرکزش را به هم نمی‌ریزد.
مسئله دیگر بازکردن پنجره‌های
متعدد در مرورگر هنگام حضور در کلاس برخط است. این کار باعث می‌شود
توهم یادگیری به دانش‌آموز
دست بدهد: هم در کلاس حضور دارد و هم‌سطح
یادگیری‌اش به پایین‌ترین
حد خود می‌رسد. البته برای حل
این مشکل، هم راه‌حل‌های
فنی و هم راه‌حل‌های
غیرفنی وجود دارند.
برنامه «استی فوکوسد» (stay focoused) یکی از برنامه‌هایی
است که هم روی گوشی‌های
اندروید و هم روی ویندوز نصب می‌شود
و به کمک آن می‌توانید در ساعت‌های
تعریف‌شده، بازکردن تعدادی از و‌بگاه‌ها
(سایت‌ها) را مجاز یا غیرمجاز
کنید. مثلاً فقط به سامانه آموزشی مدرسه و برنامه پیام‌رسان
در ساعت کلاس درس امکان دسترسی بدهید. در قسمت «family options» ویندوز هم تنظیمات
زیادی برای مدیریت برنامه‌ها
وجود دارد. اگر به دنبال این‌گونه
راه‌حل‌ها
بگردید، حتماً برنامه‌های
تخصصی‌تری هم پیدا خواهید کرد.
اما همه‌چیز
تنظیمات نیست! اگر معلم هستید، هر چند دقیقه با پرسیدن معما یا سؤال‌های
جذاب مرتبط با موضوع درس، حواس دانش‌آموزان
را به کلاس برگردانید. قبول کنیم در حال برگزاری کلاس درس وسط یک شهربازی هستیم و
لازم است گاهی به همان اندازه جذابیت و تنوع ایجاد کنیم. بعضی سؤال‌های
کلی درباره نحوه زندگی آن‌ها،
دانش‌آموزان را به وجد می‌آورد
و دوباره با کلاس همراهشان می‌کند.
یک معلم ورزش خوب باشید
این یک تهدید جدی است! استفاده مستمر و پیوسته از فضای
مجازی، هم برای سلامتی معلم و هم برای سلامتی دانش‌آموز
می‌تواند خطرناک باشد. بدن
انسان برای نشستن در یک مکان و خیره‌شدن
به صفحه‌ای نورانی ساخته
نشده است. بنابراین، اگر تعادل را در استفاده از این فضا رعایت نکنیم، صدماتی به
بدن وارد می‌شوند که جبران آن‌ها
سخت و گاهی غیرممکن است. آسیب‌هایی
جسمی که به دلیل استفاده نامتعادل و ناسالم به افراد وارد می‌شوند،
از روز اول قابل‌مشاهده نیستند؛ بلکه
به‌مرور زمان خود را نشان می‌دهند؛
زمانی که کار از کار گذشته است.
در سال ۱۳98 خبرگزاری صداوسیما در گزارشی اعلام کرد که یک
فرد چینی به دلیل استفاده طولانی‌مدت
از تلفن همراه دچار نابینایی موقت شد. متخصصان علم پزشکی با صراحت می‌گویند
نگاه‌کردن طولانی‌مدت
به لپ‌تاپ یا تلفن همراه باعث
بیماری‌های متفاوتی مانند تباهی لکه
زرد، سکته چشمی، میگرن چشمی و بسیاری عارضه‌های
دیگر می‌شود. به صدمه‌های
چشمی، آسیب‌های گردن و ستون
فقرات مانند آرتروز و دیسک را هم اضافه کنید؛ آسیب‌هایی
که تا آخر عمر همراهشان باقی خواهند ماند. اما نگران نباشید! حل
این مسائل چندان هم سخت نیست.
از قانون 20-20-20 استفاده کنید. این قانون ساده اما
کاربردی کمک می‌کند دانش‌آموزان
با غرق‌شدن در فضای مجازی به‌سلامت
خودشان آسیب نزنند. کلاس‌های
خود را به بخش‌های 20 دقیقه‌ای
تقسیم کنید. بعد از هر 20 دقیقه آموزش مستقیم که دانش‌آموزان
نگاهشان را به تلفن همراه یا رایانه کیفی (لپ‌تاپ)
خود دوخته‌اند، از آن‌ها
بخواهید از جایشان بلند شوند و به 20 قدمی خود نگاه کنند. این فعالیت باید حداقل
20 ثانیه ادامه داشته باشد.
همراه دانش‌آموزان
یک حرکت ورزشی کششی ساده انجام دهید. شکل نشستن خود پشت رایانه را اصلاح کنید و به
آن‌ها هم پیشنهاد دهید همین
کار را انجام بدهند. این کار برای بسیاری از دانش‌آموزان
خوشایند است و با شما همراهی می‌کنند.
با این روش، هم سلامتی خودتان و دانش‌آموزان
را حفظ می‌کنید و هم رابطه خود
را با آن‌ها نزدیک‌تر
می‌کنید. به آن‌ها
نشان دهید مانند یک دوست صمیمی به فکر سلامت آن‌ها
هستید.
بهانه‌های
ماندن را حذف کنید
در مشاهده‌هایم،
هم به‌عنوان پدر و هم به‌عنوان
معلم، بارها دیده‌ام، یکی از دلایلی
که تعادل زندگی نوجوانان و معلمان را در فضای مجازی به هم می‌زند،
زمان استفاده از آن است. بعد از کلاس‌های
برخط مدرسه که صبح‌ها برگزار می‌شوند،
مرور درس‌ها، انجام تکلیف‌ها
و ارسال آن‌ها به شب موکول می‌شود.
از آن طرف معلم می‌باید تکلیف‌های
دانش‌آموزان را بررسی کند و به
آن‌ها بازخورد بدهد. این
فرایند ممکن است ساعت حضور در فضای مجازی را بیش از اندازه کش بیاورد!
هر چه زمان کار با وسایل ارتباطی الکترونیکی، مانند تلفن
همراه و تبلت، به ساعت‌های
انتهایی شب منتقل شود، به دلیل وجود طیف نور آبی ساطع‌شده
از آن‌ها، خواب بی‌کیفیت‌تری
نصیب افراد می‌شود. علت این مشکل
اختلال در ترشح هورمون «ملاتونین» است که مسئولیت خواب عمیق و آرامش‌بخش
را بر عهده دارد. دود این مسئله هم به چشم دانش‌آموز
می‌رود که تمرکز لازم را در
کلاس روز بعد ندارد. به معلمی هم که تا پاسی از شب در حال بررسی تکلیف‌هاست،
آسیب می‌زند.
زمان انجام تکلیف‌ها
را به ساعت‌های اولیه عصر محدود
کنید. تجربه من نشان می‌دهد،
بازه زمانی 6 تا 7 عصر، هم برای معلم و هم برای اکثر دانش‌آموزان،
زمان مناسبی است. معلم بعد از این ساعت با خیال راحت تکلیف‌ها
را بررسی می‌کند و می‌تواند
برای استراحت خود و آمادگی برای جلسه فردا زمان داشته باشد. از طرف دیگر دانش‌آموزان
نیز بعد از آن، بهانه‌ای
برای حضور بیشتر در فضای مجازی ندارند. گرچه معلم نمی‌تواند
ساعت اضافی‌ماندن دانش‌آموزان
را در اینترنت کنترل کند، اما می‌تواند
تعادل بیشتری به زندگی آموزشی آن‌ها
ببخشد. بعد از این ساعت فعالیت‌های
مجازی خود را تعطیل کنید تا برای روزی سالم و پر از یادگیری در کنار دانش‌آموزانی
شاد و پرانرژی آماده شوید.