اهداف پژوهش
اهداف کلی: کمک به دانش‌آموزان در حل مسائل ریاضی با استفاده از تبلت و براساس مدل چهار مرحله‌ای جرج پولیا
اهداف جزئی پژوهش:
- افزایش علاقه دانش‌آموزان به ریاضی و حل مسئله؛
- متنوع و جذاب کردن روش تدریس برای دانش‌آموزان؛
- توانایی تفهیم والدین نسبت به استفاده مفید از تبلت؛
- جبران افت تحصیلی ناشی از عملکرد پایین در درس ریاضی؛
- رعایت زمان آموزش برای دیگر پایه‌ها.
هدف نهایی: بهبود عملکرد دانش‌آموزان در حل مسئله ریاضی با استفاده از تبلت
سؤال پژوهش: چگونه می‌توانم عملکرد دانش‌آموزانم را در حل مسائل ریاضی با استفاده از تبلت در کلاس بهبود ببخشم؟
گردآوری اطلاعات (شواهد 1)
1. برای آگاهی از موضوع، در اولین اقدام عملی، به کارنامه آموزشی ـ تربیتی دانش‌آموزانم در سال تحصیلی گذشته مراجعه کردم و در آن نامطلوب بودن وضعیت درس ریاضی نسبت به دیگر درس‌ها برایم مشخص شد.
2. در گام بعدی، برای آشنایی بیشتر با فعالیت‌های انجام‌گرفته در سال قبل، محتوای پوشه کار دانش‌آموز و دفتر ثبت فرایندهای کلاس و گزارش پیشرفت تحصیلی را بررسی کردم.
3. رجوع به خود دانش‌آموز به‌عنوان منبع اصلی اطلاعات با روش مصاحبه.
4. بررسی کتاب‌های دانش‌آموزان.
5. برگزاری آزمون‌های محقق ساخته از محتوای مسائل ریاضی تمام پایه‌ها.
6. استفاده از «آزمون چند جنبه‌ای شخصیت EPI»، که فرم نوجوان (12 تا 18 سال) این آزمون با 80 سؤال، برای تیپ‌های سالم طراحی شده بود (قابل‌استفاده برای پایه‌های پنجم و ششم).
تجزیه‌وتحلیل داده‌ها: وضعیت درسی دانش‌آموزان در سال گذشته به‌خوبی روش می‌کند که آن‌ها در درس ریاضی وضعیت مطلوبی نداشته‌اند.
- بسیاری از دانش‌آموزان هر چند از خود درس ریاضی تنفر زیادی ندارند، اما به علت دشوار بودن درس‌ها و آشنا نبودن بیشتر آن‌ها با راهبردهای حل مسئله، نوعی تنفر از مسئله‌ها در وجود خود دارند.
- اگر خود معلم در حین حل مسئله بر دانش‌آموزان نظارت کافی داشته باشد، در مقایسه با زمانی که مسئله‌ها بدون راهنمایی و بدون روش مناسب به دانش‌آموزان واگذار شود تا خودشان حل کنند، وضعیت متفاوت خواهد بود.
- دانش‌آموزان تمامی پایه‌ها در حل مسئله ضعف اساسی دارند و عملکرد پایین و جمعی آنان نمی‌تواند اتفاقی باشد.
- براساس تحلیل آزمون شخصیت EPI، دانش‌آموزان در برخورد با مسئله به علت‌های متعدد، اعتماد خود را از دست می‌دهند و در پی اینکه نمی‌توانند مسئله را به‌درستی حل کنند، نگرانی بر آن‌ها غالب می‌شود. کم‌کم منزوی می‌شوند و به‌صورت فردی درون‌گرا در خواهند آمد.
- اجرای راه‌حل جدید
آماده شدن برای اجرا: با توجه به اینکه 6 دانش‌آموز از 9 دانش‌آموزم هر کدام تبلتِ شخصی بدون سیم‌کارت داشتند و براساس نظر والدینشان، به بازی و سرگرمی علاقه زیادی دارند و مدت‌زمان زیادی را صرف این کار می‌کنند، به این فکر افتادم که از تبلت خودشان، که جنبه سرگرمی و بازی دارد، با تغییراتی جزئی، برای آموزش حل مسئله با اهداف خاص بهره بگیرم.
اکنون باید برایم مشخص می‌شد که کتاب ریاضی هر پایه، بیشتر چه راهبردهایی را برای حل مسئله در نظر داشته است. پس به بررسی صفحه به صفحه کتاب‌های ریاضی شش پایه پرداختم. بعد هم براساس مسائل موجود در کتاب درسی هر پایه، مسئله‌ها را در محیط برنامه پاورپوینت تایپ کردم و غیر از آن، برای جذاب کردن مسئله، از شکل‌ها و تصویرهای متحرک و مناسب استفاده کردم. اما با توجه به ممنوعیت استفاده از تبلت در مدرسه قبل از شیوع بیماری کرونا، باید برای انجام طرح مورد نظرم، از اداره آموزش‌وپرورش منطقه موچش مجوزی موقت می‌گرفتم. خوشبختانه پس از گفت‌وگوهای زیاد و ارائه اهداف طرح، با قبول مسئولیت‌های این کار توسط این‌جانب، مجوز موقت و محدود را اخذ کردم.
اجرا در کلاس: فرایند اجرای راه‌حل، نیازمند گذر از چند مرحله بود:
الف) برقراری ارتباط مؤثر و مثبت با دانش‌آموزان؛
ب ) ورود تبلت به کلاس؛
پ) انتقال برنامه ساخته‌شده به تبلت‌ها؛
ت) ارائه قوانین و زمان استفاده از تبلت در مدرسه؛
ث) شکل‌دهی رفتار؛
ج) نظارت والدین.
گردآوری اطلاعات و شواهد 2
یکی از دانش‌آموزانم را به‌صورت کاملاً تصادفی انتخاب کردم و او را با یکی از والدینش به مدرسه دعوت کردم. بدون حضور دانش‌آموزان و اولیای دیگر، از آن‌ها خواستم هر دو به‌صورت جدا از هم به یک نوع سؤال جواب بدهند. در پایان تفاوت جواب‌ها را مقایسه کردم. مشخص شد، جز در چندین سؤال (که آن‌هم جواب هر دو نفر نزدیک به هم است)، در بقیه موارد، پدر و دختر در مورد اجرای طرح و نتایج آن اتفاق‌نظر دارند. از نتیجه بازدید راهبر آموزشی مشخص شد، غیر از سه نفر از دانش‌آموزان که در حل مسئله وضعیت خوبی داشتند، بقیه از عهده این کار خیلی خوب بر می‌آیند. همچنین، منبعی که می‌توانستم پس از اجرای طرح به‌عنوان سندی معتبر در نظر آورم، جدای از گزارش پیشرفت تحصیلی، کارنامه نهایی دانش‌آموزانم بود که عملکرد مطلوب در درس ریاضی را به‌خوبی نمایان می‌کرد. دلیل دیگرِ درستی طرحی که اجرا کرده بودم، جمع‌بندی نظرات والدین در مورد کاهش ساعات بازی و سرگرمی توسط فرزندشان بود.
پیشنهاد‌ها
شاگردان را باید هدایت کرد که مسئله را بفهمند. برای این منظور بخواهید که متن مسئله را دقیق بخوانند یا با زبان خودشان توضیح دهند مسئله چه می‌گوید و چه می‌خواهد (فهمیدن)؛
- از شاگردان بخواهید مشخص کنند معلومات مسئله چیست؟ مجهول مسئله کدام است؟ به عبارت دیگر، معین کنند چه دارند و چه می‌خواهند و بعد راهی را که می‌توانند با استفاده از آن به حل مسئله اقدام کنند، حدس بزنند (انتخاب راهبرد حل مسئله)؛
- بخواهید که بعد از خواندن مسئله، پاسخ را حدس بزنند. این امر کمک می‌کند بیشتر به مسئله توجه کنند. یادآوری کنید که هر مسئله ممکن است چند راه‌حل داشته باشد که می‌توانند از هر راه‌حل استفاده کنند. تا آنجا که امکان دارد، سعی کنید مسئله‌ای طرح کنید که صورت آن جنبه شهودی و تجربی داشته باشد.
- در مدرسه‌های ما زمینه استفاده از تبلت‌های دانش‌آموزی فراهم شود تا ضمن هم‌نوایی با فناوری‌های امروزی، بعضی مشکلات پیش روی دانش‌آموزان هم برطرف شود.
- والدین ضمن نظارت مستقیم بر کیفیت و کمیت بازی فرزندشان، ضمن ارتباط با مسئولان مدرسه، براساس برنامه‌ای معین و اعمال محدودیت‌هایی، فرصت استفاده از تبلت دانش‌آموزی را مهیا کنند.
- معلمان ما در کلاس درس نسبت به روش تدریس خود تجدیدنظر کنند و از روش‌های جذاب و فناوری‌های امروزی بهره گیرند.
بدیهی است خلاصه کردن اقدام پژوهی، منجر به نادیده گرفتن بخش زیادی از مطالب مهم می‌شود که ممکن است این چند برگ خلاصه به‌درستی حق مطلب را ادا نکند.